Παύλος Καλλιγάς: Προβληματισμοί για έναν λαό υπό ανασυγκρότηση

 

Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος ξεκινά την ανασυγκρότησή του εκ θεμελίων. Η νομική και διοικητική του οργάνωση, αποτελεί φιλοδοξία και στοίχημα ζωής για τους νέους ηγέτες του, όμως τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα.

Οι πρώτες δεκαετίες του νέου ελληνικού κράτους, χαρακτηρίζονται από διάφορες προσπάθειες ανασυγκρότησης, οι οποίες όμως προσκρούουν σε αντιφατικά συμφέροντα και συστήματα μη εφαρμόσιμα για τον ελληνικό λαό. Η προσπάθεια επιβολής των βαυαρών προκαλεί μεγάλη δυσφορία κατά την περίοδο Αντιβασιλείας και την «ελέω Θεού» βασιλεία του Οθωνα.

Εκείνη την εποχή, φτάνει στην Ελλάδα ένας Ελληνας της διασποράς, ο νεαρός Παύλος Καλλιγάς, του οποίου το όνομα θα συνδεθεί με την νομική επιστήμη και την πολιτική δράση. Ο Καλλιγάς βρίσκει τη χώρα βυθισμένη σε μεγάλη απογοήτευση και τον ελληνικό λαό πολύ συγχυσμένο. Οι Ελληνες είχαν παραμεριστεί από την ουσιαστική άσκηση εξουσίας . Οι θεσμοί οργάνωσης και διοίκησης της Εκκλησίας, του Στρατού, των εθνικών εδαφών, της δικαιοσύνης και της παιδείας, είχαν θιγεί καθώς η βαυαρική νοοτροπία δεν συμβάδιζε καθόλου με τις αντιλήψεις του ελληνικού λαού. Ο Καλλιγάς επηρεασμένος βαθειά από τις φιλελεύθερες ιδέες που είχε αποκτήσει στα χρόνια των σπουδών του στην Ευρώπη, δεν μένει ασυγκίνητος. Από τη στιγμή που έρχεται στην Ελλάδα το 1838, όλες οι προσπάθειές του θα τείνουν προς έναν και μοναδικό σκοπό. Να συμβάλει στην ανασυγκρότηση του ελληνικού κράτους, μελετώντας την ιδιοπροσωπία του ελληνισμού. Θα αγωνιστεί να βοηθήσει τους Ελληνες να συνειδητοποιήσουν την ταυτότητά τους και τα στοιχεία που τους ενώνουν, ελπίζοντας να ευοδωθεί η πρόοδος στην χώρα.

Ο νεαρός νομικός θα μελετήσει εις βάθος τον Ελληνα, θα αναλύσει την κουλτούρα του και τις ρίζες του, σε μια χρονική στιγμή που θεωρούσε κρίσιμη για την θεμελίωση του πολιτικού συστήματος και της νομοθετικής κατοχύρωσης του ελληνικού κράτους. Βλέποντας ότι ο ελληνικός λαός βίωνε την περίοδο αναγέννησής του, θεώρησε αναγκαίο να ακούσει αυτός ο λαός την αφήγηση της ιστορίας του, διότι γνωρίζοντας από πού έρχεται, θα μάθαινε και προς τα πού κατευθύνεται… Οι επισημάνσεις όμως που καταγράφει από τα πρώτα χρόνια παραμονής και δράσης του στην Ελλάδα, υποκινούν ανησυχίες και προβληματισμούς, τόσο για το πολιτικό κλίμα που διαμορφώνεται, όσο και για την ανύπαρκτη κοινωνική συνοχή και την βραδυπορούσα οικονομική ανάπτυξη. Υποστηρίζει την συνταγματική μοναρχία, θεωρώντας ιδανικό μια σύμβαση ανάμεσα στον βασιλέα και τους υπηκόους του-παράδειγμα που είχε αντλήσει μελετώντας την αγγλική Ιστορία. Τον ανησυχεί η τύχη του ελληνισμού και η διοίκησή του, καθώς πιστεύει ότι η κατάλληλη και αποτελεσματική νομοθεσία για έναν λαό, πρέπει να είναι συμβατή με την κουλτούρα, τα ήθη και τα έθιμά του. Ετσι, επιδίδεται με πάθος στην καταγραφή και ανάλυση των εθίμων του ελληνικού λαού, στοχεύοντας να προσεγγίσει τις απώτερες παραδόσεις που φανερώνουν τα θεμέλια του πολιτισμού της Ελλάδας.

Ανιχνεύοντας τις ρίζες των Ελλήνων από την αρχαιότητα ως την επίκαιρη εποχή, θα καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα, τα οποία θα προσπαθήσει αργότερα να μεταδώσει εν είδει διδάγματος, μέσα από το λογοτεχνικό του πόνημα «Θάνος Βλέκας». Στο λογοτεχνικό αυτό έργο, ο Καλλιγάς επιχειρεί να σκιαγραφήσει με ρεαλισμό αλλά και σατιρικό πνεύμα, την εικόνα των Ελλήνων, αποτυπώνοντας έμμεσα την προσωπική του απογοήτευση και το όραμά του για την βελτίωση αυτού του λαού. Θεωρεί ότι «ο λαός εκείνος που δεν συνειδητοποιεί παρά τις ανάγκες της στιγμής, δεν διέπεται από σώφρονα συμπεριφορά, ούτε ανησυχεί για τις συνέπειές της όσο κοντινές και αν είναι. Εύκολα καταλαμβάνεται από κρίσεις παραφοράς ενώ θέλει συνεχώς να ενεργεί νομίζοντας ότι έτσι επιβεβαιώνεται. Όταν το δημόσιο πνεύμα είναι ανύπαρκτο, ο λαός δεν είναι παρά ένας ασυνάρτητος σωρός και η κίνηση της μάζας, το χάος. Η κοινή γνώμη δεν έχει αντιληφθεί τι σημαίνει να υπερασπίζεσαι μια συλλογική αξία…» Η φιλοσοφική πολιτική του σκέψη, είναι συνεχώς επικεντρωμένη στην αποκάλυψη της ταυτότητας του ελληνικού λαού, «αλλά πώς να αποκαλύψεις σε έναν λαό που έμεινε τόσα χρόνια σκλαβωμένος και μόλις τώρα ανακτά την ελευθερία του, ποια είναι η ταυτότητά του;» Ο ίδιος ωστόσο, θα το προσπαθήσει αυτό με κάθε τρόπο, γιατί πιστεύει ότι εκεί βρίσκεται το κλειδί της προόδου αυτού του λαού.

Πιστεύει στην Συνταγματική Βασιλεία και υποστηρίζει αυτήν την ιδέα μέσω των γραπτών του αναφορών. Ωστόσο, θεωρεί ότι το Σύνταγμα θα λειτουργήσει επωφελώς μόνο όταν το έθνος επιτύχει την ενότητά του. Επισημαίνει ότι όσο υπάρχει διάσπαση, θα διακυβεύεται η ελευθερία της χώρας. Γι΄αυτό, κρίνει ότι αυτό που πρέπει να κάνουν οι Ελληνες, είναι να πάψουν να ενδιαφέρονται για τα διαλυμένα κόμματα και να επιδοθούν σε δραστηριότητες που έχουν περισσότερο ενδιαφέρον από την πολιτική. Προ παντός να ασχοληθούν με την οικονομική ανάπτυξη και το ιστορικό τους «γνώθι σ΄αυτόν». Ο αγώνας του θα επικεντρωθεί ώστε να αποκτήσει κάποτε η Ελλάδα ένα corpus νόμων που της αξίζουν. Η μέθοδός του είναι να παρακολουθεί την πορεία κάθε νομικής διάταξης στο πλαίσιο του ελληνισμού, ώστε να θέσει ασφαλείς βάσεις για τους μελλοντικούς νομοθέτες. Οντας σχολαστικός μελετητής του Ρωμαικού Δικαίου (το οποίο δίδαξε και στο Πανεπιστήμιο), επισημαίνει ότι το Ρωμαικό Δίκαιο που εφαρμοζόταν στην Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων, εγέννησε ορισμένα έθιμα που διατηρήθηκαν και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Η πολυσχιδής πνευματική του δράση και το ένθερμο ενδιαφέρον του για τα κοινά, θα τον ωθήσουν να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ίδρυση του νεοπαγούς κράτους. Σύνταγμα, Αστικός Κώδικας, Αρειος Πάγος, Εθνική Τράπεζα, Πανεπιστήμιο, ό,τι έμελλε να αποτελέσει το κρηπίδωμα της ελληνικής κοινωνίας, έφερε την σφραγίδα του Παύλου Καλλιγά. Η προσωπικότητα και η δράση του, αναλύονται διεξοδικά στην έρευνα της γαλλίδας φιλολόγου-ιστορικού Μαρί Πώλ Μασσόν Βενκούρ, η οποία μελετά το ευρύτερο φάσμα της συνέχειας του ελληνισμού και της ελληνικής ταυτότητας. Το πρόσφατο βιβλίο της που εκδόθηκε από το ΜΙΕΤ, αποτελεί μια συγκεντρωτική μελέτη γύρω από τη βιογραφία του Παύλου Καλλιγά και τον ρόλο του στην επανίδρυση του ελληνικού κράτους.

24.01.2011

Σχετικά με τον συντάκτη της ανάρτησης:

Η ιστοσελίδα μας δημιουργήθηκε το 2008.
Δείτε τους συντελεστές και την ταυτότητα της προσπάθειας. Επικοινωνήστε μαζί μας εδώ .