Η ιστορία του Ράτκο Μλάντιτς ή αλλιώς "ουαί τοις ηττημένοις"

του Κωνσταντίνου Εμ. Μίχου*

Μετά τον θάνατο στην φυλακή του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και την σύλληψη του Ράντοβαν Κάρατζιτς, ο Ράτκο Μλάντιτς ήταν το τελευταίο κομμάτι που έλειπε για να συμπληρωθεί το πάζλ των πρωταγωνιστών των τραγικών γεγονότων της πενταετίας 1990-1995 στην παλιά γειτονική μας Γιουγκοσλαβία. Στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, ακόμη και στην ίδια την Σερβία, η είδηση της σύλληψης του Ράτκο Μλάντιτς έγινε δεκτή με πανηγυρισμούς.

Η επίσημη ιστορία λέει ότι ο Μλάντιτς είναι ένας εγκληματίας πολέμου. Η πολιτική πραγματικότητα λέει ότι η παράδοσή του στο διεθνές δικαστήριο ήταν το τελευταίο εμπόδιο, προκειμένου η Σερβία να αποκηρύξει το παρελθόν της και να γίνει ένα τακτικό μέλος της σύγχρονης τάξης πραγμάτων και των δυτικών θεσμών.

Λίγοι, ωστόσο, ακόμη και στην ίδια την Σερβία, θα έκαναν σήμερα τον κόπο να αναρωτηθούν τί πραγματικά συνέβη τότε. Κι ακόμη λιγότεροι στην Ελλάδα θα έκαναν τον κόπο να θυμηθούν τί απέγινε το παλιό σύνθημα "Ελλάς - Σερβία συμμαχία", που ήταν το δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής στα κρίσιμα χρόνια 1990-1995, όταν η τριανδρία Κάρατζιτς, Μλάντιτς και Μιλόσεβιτς συνόψιζε το πάνθεον της εξωτερικής μας πολιτικής.

Η Γιουγκοσλαβία στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ήταν ένα σύνθετο κράτος, το οποίο το αποτελούσαν έξι (τουλάχιστον) εθνότητες και πολλές μικρές μειονότητες, που ήδη τότε πενήντα χρόνια προσπαθούσαν μέσα από χίλια δυό προβλήματα να οικοδομήσουν ένα κοινό μέλλον. Η πτώση του διεθνιστικού κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη και η άνοδος της εθνικής αντίληψης στα κράτη του ανατολικού στρατοπέδου μετέτρεψε την πολυεθνική Γιουγκοσλαβία σε μία πυριτιδαποθήκη, την ίδια στιγμή που οι διεθνείς παράγοντες πειραματίζονταν με τις επιρροές και τα γεωπολιτικά πλεονεκτήματα που θα τους εξασφάλιζε η διάλυση του μέχρι τότε ενιαίου κράτους.

Σήμερα, η επίσημη εκδοχή λέει ότι οι κακοί Σέρβοι, που αποτελούσαν τον γεωγραφικό και πολιτικό πυρήνα της Γιουγκοσλαβίας, προσπάθησαν με την δύναμη των όπλων να δημιουργήσουν την Μεγάλη Σερβία με θύματα τους αδύναμους γείτονές τους, Κροάτες, Μουσουλμάνους και Αλβανούς.

Η αλήθεια, ωστόσο, είναι, ότι από τον εμφύλιο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας δεν υπήρξε στο τέλος άλλος λαός περισσότερο αδικημένος από τους Σέρβους.

Την ίδια ώρα που η Δύση έμπρακτα στήριζε -και σε ορισμένες περιπτώσεις υποδαύλιζε κιόλας- την επιθυμία των Κροατών, των Σλοβένων και των Σλαβομακεδόνων να αποσχιστούν και να αποκτήσουν εθνική ανεξαρτησία έξω από την πολυεθνική Γιουγκοσλαβία, την ίδια ώρα αγνόησε προκλητικά τις φωνές των Σέρβων της Βοσνίας που αρνούνταν να παραμείνουν δέσμιοι σε μια πολυεθνική Βοσνία και αξίωναν αυτονομία στον ιστορικό τους χώρο.

Και την ίδια ώρα που η διεθνής κοινότητα επέβαλλε στους Σέρβους περιορισμούς ακόμη και στον εθνικό τους χώρο υπέρ των μειονοτήτων που κατοικούσαν σ' αυτόν, οι ίδιοι οι Σέρβοι όπου ήσαν μειονότητα μέσα στον πρώην γιουγκοσλαβικό χώρο ξεκληρίστηκαν.

Οι Σέρβοι της Κράϊνα και της Ανατολικής Σλαβονίας, που βρίσκονται στα όρια της σημερινής Κροατίας εκτοπίστηκαν μαζικά, κυνηγημένοι από δυτικά όπλα, ενώ δεν έλειψαν τα εγκλήματα σε βάρος τους. Περίπου 200.000 άνθρωποι διώχτηκαν από τις προαιώνιες εστίες τους στο σημερινό έδαφος της Κροατίας, στην μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών στην Ευρώπη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.

Και λίγο αργότερα, οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου, κυρίαρχη μειοψηφία στο πιό ιερό και ιστορικό σερβικό έδαφος, βρέθηκαν, όσοι απέμειναν από αυτούς, υπήκοοι ενός αλβανικού κράτους, κλεισμένοι σε γκέτο και στερούμενοι μέλλοντος στον τόπο τους.

Μέχρι και σήμερα, στο σέρβικο Πρέσεβο, οι μειονοτικοί Αλβανοί, υπήκοοι του Σερβικού Κράτους, δεν διστάζουν δημόσια να διακηρύσσουν την επιθυμία τους να γίνουν το επόμενο κομμάτι της Σερβίας που θα αποσχιστεί από τον κορμό της.

Ο Ράτκο Μλάντιτς στα κρίσιμα χρόνια του πολέμου ήταν ο επικεφαλής των Σέρβων της Βοσνίας. Ο στρατός του πολεμούσε τις απέναντι συνασπισμένες δυνάμεις των Κροατών και Μουσουλμάνων, με στόχο κάθε πλευρά να εξασφαλίσει τα περισσότερα εδάφη για τον πληθυσμό της και εν όψει της επικείμενης διαίρεσης. Εθνικός ήρωας για τους Σέρβους, ο Μλάντιτς πέρασε την λεπτή γραμμή που χωρίζει έναν πολεμιστή από έναν σφαγέα, όταν μετά την κατάληψη της Σρεμπρένιτσα και υπό συνθήκες μέχρι σήμερα άγνωστες κάποιες χιλιάδες μουσουλμάνοι εκτελέστηκαν από τις σερβοβοσνιακές δυνάμεις και τις παραστρατιωτικές ομάδες που τις ακολουθούσαν.

Οι Σέρβοι μοιάζουν σήμερα ανακουφισμένοι που όλα αυτά πήραν ένα τέλος, έστω κι αν χρειάστηκε να χάσουν πολλές και σημαντικές πατρίδες τους για να φτάσουν εδώ που είναι σήμερα. Και αποκαθαρμένοι "επιστρέφουν" στην διεθνή κοινότητα, στην ίδια στην οποία μετέχει ανεμπόδιστος χρόνια τώρα ο κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου κατά των Σέρβων, πρωθυπουργός του Κοσόβου και βετεράνος του UCK, Χασίμ Θάτσι.

Κι ενώ οι νεκροί της Σρεμπρένιτσα, οι νεκροί της Κράϊνα, οι νεκροί των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ και όλοι οι χιλιάδες νεκροί αυτού του άγριου πολέμου είναι πια ένα κομμάτι του ταραγμένου παρελθόντος των Βαλκανίων, η ιστορία του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς μένει να θυμίζει πάντα, ότι το θυμικό και το πάθος χωρίς λογική και νηφαλιότητα όχι μόνο δεν αρκούν για να φέρουν το καλό της πατρίδας, αλλά πολλές φορές φέρνουν και την καταστροφή της.

*Δικηγόρος Αθηνών