Η Μάχη στο Καλπάκι

Του Γιώργου Κακαρελίδη*

Όλοι λίγο πολύ ξέρουν την εποποιία τής Πίνδου. Ελάχιστοι όμως ξέρουν ότι ο πόλεμος το 1940, κερδήθηκε στο Καλπάκι. Κι αυτό επετεύχθη, επειδή ο Μέραρχος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος παράκουσε διαταγές τού Στρατηγείου και αποφάσισε να κρατήσει το Καλπάκι. Εκεί, μόνος του.

Το ελληνικό σχέδιο άμυνας από το Στρατηγείο ήταν το εξής: με την επίθεση τών Ιταλών, τα ισχνά ελληνικά τμήματα προκαλύψεως που είχαν πα­ραταχθεί αραιωμένα φυσικά στα αλβανικά σύνορα από την Θεσπρωτία μέχρι Κακαβιά, θα άρχιζαν επιβραδυντικό αγώνα υποχωρώντας  μέχρι τον Κα­λαμά και το Καλπάκι. Εκεί θα ενώνονταν με τις δυνάμεις τής VIIIης Μεραρχίας που διοικούσε ο Κατσιμήτρος. Κύρια αποστολή τους ήταν αφ’ ενός η απόφραξη τών οδεύσεων προς την Αιτωλοακαρνανία, μέχρις ότου συμπληρωθεί η γενική επιστράτευ­ση και αφ’ ετέρου η απόφραξη του δρόμου Ιωαννίνων – Μετσόβου – Θεσσαλίας, ώστε μαζί με τον Δαβάκη που διοικούσε το απόσπασμα Πίνδου και κάλυπτε από εκεί την Αμυνα, να ανασχέσουν την προέλαση τών Ιταλών προς Θεσσαλία και να μην κοπεί η Ελλάδα στην μέση.

Πράγματι τα τμήματα προκαλύψεως από την Κακαβιά επιβράδυναν τους Ιταλούς πέραν τού αναμενομένου τίς 3 πρώτες ημέρες.  Όμως η Πίνδος είχε παρουσιάσει επικίνδυνο ρήγμα. Προβλήματα αντιμετώπιζε και η Θεσπρωτία. Το Στρατηγείο εξέδωσε διαταγές , στον Κατσιμήτρο, να συμπτυχθεί ανατολικά τών Ιωαννίνων στον ποταμό Άραχθο μπροστά από το Μέτσοβο κρατώντας τούς Ιταλούς εκεί για να μην ξεχυθούν στην Θεσσαλία. Και να υπερασπισθεί από το αριστερό του Τμήμα τις διόδους προς Αιτωλοακαρνανία.

Ο Κατσιμήτρος πήρε τις διαταγές. Είδε την Μεραρχία του, την μόνη επιστρατευμένη, να αποτελείται κυρίως από Ηπειρώτες. Αν τους έλεγε να υποχωρήσουν από το Καλπάκι, να παρατήσουν τα χώματα,  τα σπίτια και τις οικογένειές τους, το ηθικό τους μπορεί να κατέρρεε. Και αποφάσισε να παραμείνει και να δώσει την μάχη εκεί.

 Συγκάλεσε τούς επιτελείς τους, χωρίς να μιλήσει πέρασε από τον καθένα τις διαταγές που είχε λάβει, τις έβαλε στην τσέπη του, τους έδειξε με το δάχτυλο το  Καλπάκι στον χάρτη και τούς κοίταξε σιωπηλός στα μάτια. Οι επιτελείς ψημένοι άντρες στον πόλεμο, βουβά, για να μην ειπωθεί τίποτε, συγκατάνευσαν. Ο Κατσιμήτρος πέταξε στην σόμπα τις διαταγές τού Στρατηγείου (αργότερα ειπώθηκε πώς δεν τις είχαν ‘εγκαίρως’ λάβει) και στην συνέχεια εξέδωσε τις δικές του προς τα τμήματα, αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη. Την ευθύνη τού Πολέμαρχου απέναντι στην Ιστορία και την Πατρίδα.

Εκεί, τις πρώτες πέντε μέρες τού Νοέμβρη, η 8^η Μεραρχία κράτησε όλο τον όγκο τών Ιταλικών δυνάμεων. Εκεί πρωτακούστηκε η ιαχή ‘Αέρα’ και έδωσε χρόνο στον Δαβάκη στην Πίνδο να κλείσει το ρήγμα και στον Τσακαλώτο στην Θεσπρωτία να ανασυνταχθεί. Στις 7 τού Νοέμβρη ο αμυντικός αγώνας τών Ελλήνων στην Ηπειρο τελειώνει. Και ο Κατσιμήτρος στρέφει τις δυνάμεις του επιθετικά, για να απελευθερώσουν τα άγια χώματα, που τόλμησαν να πατήσουν οι εχθροί.

Με τις νικηφόρες μάχες τού Καλαμά, τού Καλπακίου και τής Πίνδου, ο Έλληνας φαντάρος 14 ημέρες μετά την εισβολή αρχίζει το εξωπέταγμα των Ιταλών πέρα από τα σύνορα. Τιμωρώντας για άλλη μια φορά, την ύβρη τών εισβολέων, όπως και τον καιρό τών Περσών, υπερασπιζόμενος τούς Θεούς και τούς Ήρωές του, που κατέχουν μόνιμα αυτή την χώρα.