Κουραμπιέδες και Μελομακάρονα

του Δημητρίου Σταθακόπουλου*

Κουραμπιέδες και  Μελομακάρονα, τυπικά γλυκά ( μεταξύ άλλων ) του 12ημέρου Χριστουγέννων – Πρωτοχρονιάς – Φώτων .

Στο σύντομο παρόν , δεν θα ασχοληθώ με τις συνταγές και τους τύπους των γλυκισμάτων  αυτών, αλλά  με την ιστορία και την ετυμολογία τους.

Όμως, η ονομασία μπισκότο καθιερώθηκε τον Mεσαίωνα, ετυμολογικά προερχόμενη από το λατινογενές bis-cuit, που σημαίνει ψημένο δυο φορές ( στα αρχαία ελληνικά λεγόταν δί-πυρον ), ως τεχνική ψησίματος για να μην «χαλάει» εύκολα ο άρτος, κυρίως των στρατιωτών και των ναυτικών. Στα σύγχρονα Ιταλικά η λέξη είναι biscotto. ( Tocookies έχει Φλαμανδική/ Ολλανδική προέλευση που πέρασε στην αγγλική γλώσσα ). Το λατινικό bis-cuit διαδόθηκε μέσω των Βενετών εμπόρων και στην Ασία, όπου καθιερώθηκε ως παραφθορά της λατινικής λέξης,  σε biya/biye, οπότε συνδέθηκε με το δικό τους Qura /Kuru (ξηρό) και έδωσε τη νέα μικτή  (λατινοΑνατολίτικη) λέξηQurabiya/ Kurabiye, η οποία με αντιδάνεια ξαναγύρισε στη δύση και ελληνοποιημένη πλέον έδωσε το Κουραμπιές με την έννοια του ξηρού μπισκότου που διανθίστηκε και με καρύδια, αμύγδαλα, ζάχαρη άχνη κ.λ.π

Τα Μελομακάρονα όμως έχουν ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση όσο και αν το μυαλό σας πάει στο «ιταλικό» ( ; ) μακαρόνι.  Στα λεξικά αναφέρεται ότι η λέξη “μακαρόνι” παράγεται από τη μεσαιωνική  ελληνική λέξη “μακαρωνία” ( επρόκειτο για νεκρώσιμο δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, όπου μακάριζαν το νεκρό ). Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “μακαρία”, που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του σύγχρονου μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία. Αργότερα όταν η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού ονομάστηκε : μέλι+μακαρία= μελομακάρονο και καθιερώθηκε ως γλύκισμα του 12ημέρου κυρίως από τους Μ.Ασιάτες Ελληνες και με το όνομα «φοινίκια».  Οι λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί  χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι. Τέλος από το μεσαίωνα και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία , ένα αμυγδαλωτό μπισκότο ονομάστηκε “macaroon”.

 Πειραιάς, 18.12.2012

*Ο Δημήτριος Σταθακόπουλος είναι Δρ κοινωνιολογίας της ιστορίας και Δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω.