"Κυρίαρχη είναι η βούληση του λαού, όχι η αγορά"

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΝΙΚΟ ΚΑΤΖΗΛΑΚΗ

Ο Ισλανδός πρόεδρος μιλάει στην «Κ.Ε.» για την αδυναμία των ηγετών της Ευρώπης να αναγνωρίσουν ότι η κρίση που βιώνουν οι χώρες τους είναι «βαθιά πολιτική και δημοκρατική», ενώ επισημαίνει ότι η οικονομία δεν είναι ένα πλέγμα τραπεζών, αλλά μια κοινωνία πολιτών

«Τι είναι πιο σημαντικό για την παγκόσμια οικονομία; Το facebook, το twitter ή μια γερμανική ή γαλλική τράπεζα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Το facebook και το twitter...» (φωτ. Reuters)

«Το facebook και το twitter είναι πιο σημαντικά στην παγκόσμια οικονομία από τις τράπεζες», μιας και «η σύγχρονη οικονομία δεν είναι ένα πλέγμα τραπεζών, αλλά μια κοινωνία πολιτών», δηλώνει ο πρόεδρος της Ισλανδικής Δημοκρατίας, Ολαφουρ Ράγκναρ Γκρίμσον, σε τηλεφωνική συνέντευξη που μας παραχώρησε από το Ρέικιαβικ.

Για πολλούς καθοριστικός στην έκβαση της ισλανδικής κρίσης, όταν οι πολίτες εκλήθησαν από την κυβέρνηση Χάαρντε να σηκώσουν το οικονομικό βάρος της χρεοκοπίας ιδιωτικών τραπεζών, ο κ. Γκρίμσον υπογραμμίζει με κάθε ευκαιρία τη σημασία της Δημοκρατίας στην αντιμετώπισή της.

Οντας ο άνθρωπος που, έπειτα από μαζικές αντιδράσεις, κάλεσε τους συμπατριώτες του να αποφασίσουν μέσω δημοψηφισμάτων ποιος έπρεπε να «πληρώσει», με θεαματικά αποτελέσματα για την οικονομία, και προεδρεύοντας μιας χώρας όπου οι πολίτες εκλήθησαν να συμμετάσχουν στη δημιουργία νέου Συντάγματος, δηλώνει ότι για τη χώρα του «κυρίαρχες δεν είναι οι αγορές, ούτε το Κοινοβούλιο, αλλά το έθνος και η βούληση του λαού». Ταυτόχρονα, θεωρεί ότι οι ομόλογοί του στην Ευρωζώνη αδυνατούν να αναγνωρίσουν ότι η κρίση που βιώνουν οι χώρες τους είναι «βαθιά πολιτική και δημοκρατική».

Η κοινωνία των πολιτών

* Κύριε Γκρίμσον, λέγεται ότι η διαχείριση της κρίσης στην Ισλανδία ήταν περισσότερο το αποτέλεσμα ενός αδιεξόδου παρά μιας συνειδητής «εξέγερσης» κατά του καπιταλιστικού συστήματος. Συμφωνείτε;

- Δεν υπάρχει μια απλή περιγραφή που να είναι εντελώς σωστή. Αλλά πρέπει να θυμηθείτε ότι λίγους μήνες μετά την κατάρρευση των τραπεζών, υπήρχαν διαδηλώσεις καθημερινά και η αστυνομία έπρεπε να προστατέψει το Κοινοβούλιο και την κεντρική τράπεζα. Αποφασίσαμε να κάνουμε δεκτή την παραίτηση της τότε κυβέρνησης, προκηρύξαμε εκλογές, όπου εκλέχτηκε η πλέον προοδευτική κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας, και στηρίχτηκαν δημοψηφίσματα. Οπότε ήταν καθαρά μια συνειδητή εθνική επιλογή. Δεν ήταν θέμα αδιεξόδου. Η σύγχρονη οικονομία δεν είναι ένα πλέγμα τραπεζών και οικονομικών ιδρυμάτων, αλλά μια κοινωνία πολιτών. Οι πολίτες πρέπει να έχουν αυτοπεποίθηση, φιλοδοξία, ενέργεια. Εάν δεν ενεργούν εποικοδομητικά, καμία οικονομική πολιτική δεν θα επιτύχει. Η δημοκρατική βούληση τους είναι η πιο επιτυχημένη οικονομική πολιτική. Οπότε πιστεύω ότι η περιγραφή που παραθέσατε είναι λάθος. Υπάρχουν πολλά δημοκρατικά στοιχεία που την διαψεύδουν. Η ελευθερία μας να διαλέξουμε εναλλακτικούς δρόμους ήταν φυσικά περιορισμένη. Αλλά μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπήρχαν πολλές διαφορετικές πολιτικές που μπορούσαμε να επιλέξουμε.

* Αρκετοί υποστηρίζουν ότι ενώ οι διαδηλώσεις των Ισλανδών πολιτών ήταν σημαντικές, όπως και σε άλλες χώρες, ήταν η δική σας παρουσία που τελικώς καθόρισε την έκβαση της ισλανδικής κρίσης. Πώς το σχολιάζετε;

- Δεν θα κρίνω τη δική μου στάση. Αλλά η στάση μου αναφορικά στο δημοψήφισμα ήταν αποτέλεσμα της μαζικής λαϊκής απαίτησης και του Συντάγματος της χώρας, που μου επέτρεψε να δώσω στους πολίτες το δικαίωμα να αποφασίσουν. Οταν βρέθηκα αντιμέτωπος με αυτήν την απόφαση, όλες οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. ήταν αντίθετες. Οικονομικοί θεσμοί όλων των ειδών προέβλεπαν ότι εάν επέτρεπα στους πολίτες να εκφραστούν, η Ισλανδία θα απομονωνόταν για δεκαετίες, ότι θα γίνει Κούβα του Βορρά. Δεν υπήρχε τέλος στα σενάρια καταστροφής, με στόχο να με φοβίσουν. Πολλοί από αυτούς, σήμερα, αναγνωρίζουν ότι έκαναν ριζικά λάθος. Λάθος στην αποτίμησή τους για τη δημοκρατία, στην οικονομική τους πρόβλεψη, αλλά επίσης και η επιχειρηματολογία τους ήταν παράνομη, όπως είδαμε από την απόφαση του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Ανταλλαγών, που τον Ιανουάριο δικαίωσε πλήρως την Ισλανδία. Παραβίαζαν, λοιπόν, το ευρωπαϊκό δίκαιο.

* Πόσο σημαντικό ήταν για την Ισλανδία το γεγονός ότι δεν ήταν μέρος της Ευρωζώνης κατά την αντιμετώπιση της κρίσης;

- Ηταν σημαντικό γιατί μπορέσαμε να υποτιμήσουμε το νόμισμά μας, ισχυροποιώντας εξαγωγές και τουρισμό. Η συνολική αντιμετώπιση της ισλανδικής κρίσης, όμως, δεν ήταν απλώς οικονομική αλλά πολιτική, δικαστική και δημοκρατική, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ευρωζώνη εάν υπήρχε πολιτική βούληση. Προσωπικά, πιστεύω ότι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη των ηγετών στην Ευρωζώνη ήταν ότι δεν αναγνώρισαν ότι ήταν μια βαθιά πολιτική και δημοκρατική κρίση. Συνέχισαν να συμπεριφέρονται σαν να ήταν άλλη μια οικονομική κρίση.

* Ποια αντιμετώπιση έχετε όταν πηγαίνετε σε διεθνή φόρουμ όπως του Νταβός, πρόσφατα, από ομολόγους σας και άλλους παράγοντες;

- Το 2009, όταν πήρα την απόφαση για το πρώτο δημοψήφισμα στην Ισλανδία, υπήρχε μεγάλη ένταση, σκεπτικισμός και εχθρότητα για την απόφασή μας. Αλλά όταν είδαν το πώς προόδευσε η Ισλανδία τα τελευταία τρία χρόνια, ήταν εξαιρετικά θετικοί. Τους ρωτάω συχνά, γιατί σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία του 21ου αιώνα οι τράπεζες αντιμετωπίζονται ως οι αγίες εκκλησίες της οικονομίας που πρέπει να σωθούν; Εχουμε πολλές εταιρείες σε άλλους τομείς, οι οποίες είναι σχεδόν το ίδιο σημαντικές για την οικονομία όσο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τι είναι πιο σημαντικό για την παγκόσμια οικονομία; Το facebook, το twitter ή μια γερμανική ή γαλλική τράπεζα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Το facebook και το twitter. Οπότε η νοοτροπία ότι οι τράπεζες είναι ιερές για την οικονομία είναι πεπαλαιωμένη, και δοκιμάστηκε στη χώρα μας. Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν και δημιουργήσαμε νέες πάνω στα ερείπιά τους. Και σήμερα αυτές οι νέες τράπεζες έχουν ένα πολύ καλό ιστορικό, υπηρετώντας την ισλανδική οικονομία.

Αγορές και λαοί

* Βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να παραδίδονται οι εθνικές κυριαρχίες των κρατών σε υπερεθνικές οντότητες, όπως το EFSF. Τι σημαίνει αυτό για την Ε.Ε.; Βλέπατε την Ισλανδία να γίνεται μέλος της;

- Είναι πολύ σημαντικό κάθε ριζική θεσμική αλλαγή στην Ευρώπη να έχει την υποστήριξη των Ευρωπαίων πολιτών. Η μεγαλύτερη συνεισφορά της Ευρώπης στην ανθρωπότητα δεν είναι οι αγορές, αλλά η δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και όπως έδειξε η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, εάν δεν αντιμετωπίσεις τις δημοκρατικές προκλήσεις δεν πρόκειται να επιτύχουν τα οικονομικά μέτρα που προσπαθείς να εφαρμόσεις. Εχουμε απτές αποδείξεις ότι η δημοκρατική βούληση των πολιτών αντιτάσσεται στις αποφάσεις μιας μικρής ομάδας ανθρώπων. Κατ' αυτήν την έννοια, έχουμε μια Δημοκρατία όπου ο λαός είναι κυρίαρχος. Αυτή είναι η ουσία του Ισλανδικού Συντάγματος. Κυρίαρχες δεν είναι οι αγορές ούτε αυτό καθ' αυτό το Κοινοβούλιο, αλλά το έθνος και η βούληση του λαού. Αυτός είναι ο βασικός πυλώνας της Δημοκρατίας μας.

Σχετικά με τον συντάκτη της ανάρτησης:

Ο Αλέξανδρος Ντάσκας είναι Δικηγόρος Αθηνών και ένας από τους συνδιαχειριστές του ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ.