Το Τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας διέταξε να γκρεμιστούν τρεις πολυκατοικίες πολυτελείας εν μέσω γενικής κατακραυγής. Θα έχει όμως οποιαδήποτε επίδραση στην ασταμάτητη, και συχνά άνομη, κατασκευαστική έξαρση;
 |
| Γκρεμίζονται... Οι πύργοι OnaltiDokuz στην Κωνσταντινούπολη, που φαίνονται εδώ να δεσπόζουν πάνω από το Μπλε Τζαμί, αντιμετωπίζουν τώρα την κατεδάφιση μετά από εντολή δικαστηρίου. Φωτογραφία: Avrupa |
Του Oliver Wainright
Εισβάλλοντας στον
ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης σαν ένα τρίο ακέφαλων μιναρέδων, τρεις πύργοι
διαμερισμάτων πολυτελείας δεσπόζουν απειλητικά πάνω από την ιστορική χερσόνησο της πόλης,
καταστρέφοντας μία μεγαλοπρεπή φόρμα από θόλους και αιχμές που έχει παραμείνει
απαράλλαχτη για αιώνες. Όμως τώρα, με μία χωρίς προηγούμενο απόφαση, μία εντολή
από το ανώτατο δικαστήριο της Τουρκίας διέταξε την κατεδάφιση των κτηρίων.
Το συγκρότημα
κατοικιών OnaltiDokuz, το
οποίο αποτελείται από τρεις άχαρους στύλους των 27, 32 και 37 ορόφων στη δυτική
συνοικία του Ζεϋτινμπουρνού ισχυρίζεται ότι «επαναπροσδιορίζει το τι σημαίνει
να είσαι πολίτης», προσφέροντας στους πλουσίους κατοίκους του «μία νέα
προοπτική με πανοραμική θέα που κόβει την ανάσα». Τα ρετιρέ του ενός
εκατομμυρίου λιρών προορίζονταν να προσφέρουν «μία μοναδική φιλοσοφία ζωής», ένα σημείο αναφοράς, «από το οποίο η πόλη σε κυκλώνει με όλη της την
μεγαλοπρέπεια». Αλλά η ίδια η πόλη δεν ήταν τόσο πρόθυμη. To συγκρότημα προκάλεσε γενική κατακραυγή, παρεισφρύοντας στη θέα σαν ένας
απρόσκλητος επισκέπτης, καταστρέφοντας το φωτογραφικό τοπίο αγαπημένων θεάσεων
του τετρακοσίων ετών Μπλε Τζαμιού, του Παλατιού Τοπκαπί και της Αγίας Σοφίας.
Τώρα, το Τουρκικό
Συμβούλιο της Επικρατείας έκλινε την πλάστιγγα, επικυρώνοντας προηγούμενη
απόφαση ενός δικαστηρίου της Κωνσταντινούπολης τον Μάιο, το οποίο διέταξε την
κατεδάφιση των κτηρίων. Αποφάσισε ότι οι οικοδομές ήταν παράνομες, καθώς
«επηρέαζαν αρνητικά το μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς που η τουρκική κυβέρνηση
είναι υποχρεωμένη να προστατεύει». Η απόφαση ακολουθεί προηγούμενα παράπονα της
Unesco ότι η πόλη ενδέχεται
να τοποθετηθείσ τη λίστα των ευρισκομένων σε κίνδυνο μνημείων, αν η ξέφρενη
οικοδομική δραστηριότητα συνεχίσει ανεξέλεγκτη. Είναι μία
απόφαση-ορόσημο, αλλά όχι μία απόφαση που βοηθά στο ελάχιστο στην αποσαφήνιση
του νομικού καθεστώτος της ασταμάτητης κατασκευαστικής έξαρσης της
Κωνσταντινούπολης.
Ενώ η διαμάχη
μαινόταν στις αρχές του έτους, ο –εραστής των γερανών οικοδομής- πρωθυπουργός
της χώρας (και τώρα νεοεκλεγείς πρόεδρος της) Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ισχυρίστηκε
άγνοια. «Δεν ήξερα», είπε. «Δεν μπορώ να μετρήσω τα κτήρια που ανεγείρονται
κάθε φορά που έρχομαι. Μπορείτε να μετρήσετε τα αστέρια;» Δήλωσε ότι μίλησε με
τον υπεύθυνο του εγχειρήματος, τον καλό του φίλο Μεσούτ Τοπράκ της επιχείρησης real estate Astay και «του ζήτησε να «κουρέψει» τους πύργους. Δεν το
έκανε. Προσβλήθηκα πολύ. Δεν του έχω μιλήσει εδώ και πέντε χρόνια.»
Οι επικριτές του
Ερντογάν δεν έχουν πειστεί, υπαινισσόμενοι κροκοδείλια δάκρυα. Ο πρώην υπουργός
Πολιτισμού Ερτουγκρούλ Γκιουνάι μίλησε ανοιχτά αφότου εγκατέλειψε το υπουργικό
του πόστο τον Δεκέμβριο. «Ο πρωθυπουργός δεν σταμάτησε ποτέ να είναι ο δήμαρχος
της Κωνσταντινούπολης» είπε. «Παρακολουθεί προσωπικά τα γιγαντιαία
κατασκευαστικά έργα σε όλη τη χώρα. Οικοδομές μεγάλου ύψους στην
Κωνσταντινούπολη μπορούν να γίνουν μόνο με την έγκρισή του.»
Μία
προσεκτικότερη ματιά στην ιστορία του συγκροτήματος αποκαλύπτει περαιτέρω
αντικανονικότητες. Το 2007 η κυβέρνηση πούλησε την έκταση στον Τοπράκ για το
ποσό των 270 εκ. τουρκικών λιρών (75 εκ. βρετανικές λίρες). Σε εκείνο τον
χρόνο, ο πολεοδομικός κανονισμός της πόλης χαρακτήριζε αυτές τις εκτάσεις ως εμπορικές ζώνες που θα
επέτρεπαν ένα μέγιστο δόμησης πέντε ορόφων. Ωστόσο, αμέσως μετά την πώληση, ο
Μητροπολιτικός Δήμος της Κωνσταντινούπολης τροποποίησε τον πολεοδομικό
κανονισμό, δίνοντας στην έκταση αξία δεκαπλάσια της προηγούμενης μέσα σε μία
νύχτα.
Τέτοιες
περιπτώσεις δεν είναι ασυνήθιστες, με τις πιο πρόσφατες αλλαγές πολιτικής να
στρώνουν τον δρόμο για την ισοπέδωση ιστορικών συνοικιών και την ανέγερση ακόμη
υψηλότερων πύργων. Οι επικριτές της κυβέρνησης ισχυρίζονται ότι οι νόμοι που
διέπουν τον κατασκευαστικό κλάδο έχουν επανειλημμένα υπονομευθεί από τη στιγμή
που το κόμμα ΑΚ του Ερντογάν ανήλθε στην εξουσία. Ο νόμος Δημόσιας Μέριμνας της
Τουρκίας έχει τροποποιηθεί 31 φορές έκτοτε, σύμφωνα με τον Όγια Οζαρσλάν,
επικεφαλής του τοπικού παραρτήματος της μη κυβερνητικής οργάνωσης κατά της
διαφθοράς «Διεθνής Διαφάνεια», δημιουργώντας παραθυράκια που οι κατασκευαστές
είναι πανέτοιμοι να εκμεταλλευθούν.
Ενώ η πολεοδομική
νομοθεσία μετατρέπεται αδιαλείπτως σε ελβετικό τυρί, ο Ερντογάν συνεχίζει να
αποφαίνεται επί αρχιτεκτονικών ζητημάτων σαν ένας Πρίγκηπας Κάρολος με
Οθωμανικό στυλ. «Τάσσομαι υπέρ μίας μορφής αρχιτεκτονικής που είναι συμβατή με
τον πολιτισμό μας», δήλωσε τον Απρίλιο. «Στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα
υπάρχουν οικοδομές που αντιβαίνουν στον χαρακτήρα και των δύο πόλεων. Δεν
εγκρίνω τις κάθετες οικοδομές. Προτιμώ τις οριζόντιες.» Η λύση του; Γιγαντιαία
υπόγεια για κάθε κτήριο. «Τέσσερις όροφοι πρέπει να βρίσκονται πάνω από το
έδαφος, ενώ οι άλλοι τέσσερις θα πρέπει να χτιστούν υπόγεια.»
Μπορεί ο Ερντογάν
να αποκηρύττει δημόσια την φρενίτιδα των ψηλών κτηρίων, όμως οι «εδαφοξύστες»
του μπορούν να είναι εξίσου επιβλαβείς. Η τάση του να αναβιώνει αρχαίους
ρυθμούς έφθασε στο αποκορύφωμά της στην Πλατεία Τακσίμ, όταν η εξωφρενική
πρόταση του να ισοπεδωθεί το Πάρκο Γκεζί για χάρη ενός νέου εμπορικού κέντρου, στο πρότυπο μίας στεροειδούς μετενσάρκωσης νεοοθωμανικού στρατοπέδου,
προκάλεσε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας σε εθνικό επίπεδο, που κλιμακώθηκαν σε βίαιο
αγώνα και παγκόσμια καταδίκη.
Όχι ότι αυτό τον
απέτρεψε από το να συνεχίσει ακάθεκτος. Είναι αποφασισμένος να συνεχίσει με την
κατασκευαστική μανία αξίας 150 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών (42
δισεκατομμύρια βρετανικές λίρες) που περιλαμβάνει ένα τρίτο αεροδρόμιο της
Κωνσταντινούπολης, σχεδιασμένο να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου, μία
νέα γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο, μία σιδηροδρομική γραμμή υπερταχείας προς την
Άγκυρα και μία γιγαντιαία διώρυγα διάπλου. «Έχουμε ένα ρητό στην τουρκική: Οι
βράχοι και η γη της Κωνσταντινούπολης είναι χρυσάφι», είπε ο Γκιουνάι.
«Πράγματι είναι. Ορισμένοι έχουν εκμεταλλευτεί την Κωνσταντινούπολη σαν
χρυσωρυχείο.»
Όσο για την
απόφαση κατεδάφισης του Ζεϋτινμπουρνού, αφήνει την πόλη έκθετη σε στρατοσφαιρικές
αξιώσεις αποζημιώσεων, δεδομένου ότι παρέσχε την οικοδομική άδεια και παρότρυνε
μετά χαράς το έργο - καθώς και λόγω
του γεγονότος ότι όλα τα διαμερίσματα έχουν πωληθεί.
Ο δικηγόρος Τσιχάτ
Γκιοκντεμίρ, που πρώτος έφερε την υπόθεση στη δικαιοσύνη, έχει μία πρωτότυπη λύση.
Επισημαίνει ότι το δημοτικό συμβούλιο
ενέκρινε το εγχείρημα με την ψήφο όλων των κομμάτων. «Θα κατανείμω την αποζημίωση
που πρέπει να καταβληθεί pro rata στον αριθμό των δημοτικών συμβούλων και θα
αξιώσω από καθέναν εξ αυτών να πληρώσουν το μερίδιό τους» είπε. «Θα τους μηνύσω
για κατασπατάληση δημοσίων πόρων.»
* * * * * * * * * * *
Istanbul's 'illegal' towers to be demolished after landmark court ruling
The Turkish Council of State has ordered three luxury apartment blocks to be bulldozed amid widespread outrage. But will it have any impact on the country’s unstoppable, and often unlawful, construction boom?
Butting into the Istanbul skyline like a trio of stumpy minarets,
three luxury apartment towers loom above the city’s historic peninsula,
destroying a majestic silhouette of domes and spires that has remained
unchanged for centuries. But now, in an unprecedented ruling, an order
from the highest court in Turkey has ordered the buildings to be pulled down.
The OnaltiDokuz Residence,
which comprises three graceless shafts of 27, 32 and 37 storeys in the
western district of Zeytinburnu, claimed to “redefine what it means to
be a citizen”, offering its wealthy residents “a new perspective with
breathtaking panoramic views”. Its million-pound penthouses were to
provide a “unique living philosophy”, a vantage point from which “the
city surrounds you in all its magnificence”. But the city itself wasn’t
so keen. The development sparked widespread outrage, lumbering into view
like an uninvited guest, photobombing cherished vistas of the
400-year-old Blue Mosque, Topkapi Palace and Hagia Sophia.
Now the Turkish Council of State has weighed in, approving an earlier ruling
by an Istanbul court in May that ordered the buildings’ demolition. It
ruled that the structures were illegal, as they “negatively affected the
world heritage site that the Turkish government was obliged to
protect”. The decision follows earlier murmurings from Unesco,
that the city might be placed on its endangered list if the rampant
construction continues to press ahead unabated. It is a landmark ruling,
but not one that helps to clarify the legal situation of Istanbul’s
unstoppable building boom in the slightest.
While the debate was raging earlier this year, the country’s
crane-loving prime minister (now president-elect) Recep Tayyip Erdogan claimed ignorance.
“I didn’t know,” he said. “I cannot count the buildings going up every
time I come. Can you count stars?” He said he had spoken with the
project’s developer, his good friend Mesut Toprak of Astay real estate, and “asked him to give [the towers] a haircut. He didn’t do it. I was very offended. I haven’t spoken to him for five years.”
Erdogan’s critics aren’t convinced, suggesting crocodile tears.
Former culture minister Ertugrul Günay spoke out after leaving his
ministerial post in December. “The prime minister has never given up
being the mayor of Istanbul,” he said. “He is personally keeping track
of giant construction projects all over the country. High-rises in
Istanbul can only be done with his permission.”
A closer look at the development’s history suggests further
irregularities. In 2007, the government sold the land to Toprak for 270m
lira (about £75m). At the time, the city zoning plan marked these plots
as commercial areas that would allow a maximum of five floors of
construction. Yet immediately after the sale, the Istanbul Metropolitan
Municipality modified the zoning plan, making the development site worth
10 times its previous value overnight.
Such cases are not uncommon, with recent policy changes further
lubricating the path for historic neighbourhoods to be trampled and
towers to rise ever higher. The government’s critics claim that the laws
regulating the construction sector have been repeatedly watered down
since Erdogan’s ruling AK party came to power. Turkey’s Public Tender
Act has been amended 31 times since then, according to Oya Ozarslan,
head of the local chapter of anti-corruption watchdog Transparency
International, creating loopholes that developers are all too ready to
exploit.
While planning law is relentlessly bored into a Swiss cheese, Erdogan
continues to pronounce on architectural matters, like an
Ottoman-flavoured Prince Charles. “I side with a form of architecture
that accords with our culture,” he declared back in April. “In Istanbul
and Ankara, there are structures that have gone against the characters
of both cities. I don’t approve of vertical structures; I rather favour
horizontal ones.” His solution? Mega-basements for every building: “Four
storeys should be above the ground, while the other four should be
built underground.”
While Erdogan might publicly denounce the high-rise craze, his
ground-scrapers can be just as damaging. His penchant for reviving
ancient forms came to a head in Taksim Square, when his preposterous proposal to bulldoze Gezi Park for a new shopping mall, modelled as a steroidal reincarnation of a neo-Ottoman barracks, sparked national protests that escalated into a violent struggle and worldwide condemnation.
Not that it has dissuaded him from pressing ahead. He has vowed to
continue with his 150bn lira (£42bn) construction mania that includes a
third Istanbul airport, planned to be one of the world’s biggest, a new
bridge over the Bosphorus, a high-speed train line to Ankara and a giant
shipping canal. “We have a saying in Turkish: the rocks and earth of
Istanbul are gold,” said Günay. “They truly are. Some people have been
working Istanbul like a gold mine.”
As for the Zeytinburnu demolition ruling, it leaves the city open to a
stratospheric compensation claim, given that it granted the
construction permit and merrily cheered the building on – as well as the
fact that all the apartments have now been sold.
Lawyer Cihat Gökdemir, who first brought the case, has a novel
solution. He says the municipal council approved the scheme with the
votes of all parties. “I will divide the compensation to be paid pro
rata to a number of council members and ask each of them to pay their
share,” he said. “I will sue them for squandering public funds.”
(The Guardian, 21.08.2014)
Σχετικά με τον συντάκτη της ανάρτησης:
Ο Αλέξανδρος Ντάσκας είναι Δικηγόρος Αθηνών και ένας από τους συνδιαχειριστές του ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ.
κανένα σχόλιο