----------
''ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ, ΔΩΡΕΑ Ή ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΖΩΗΣ ?'' 20-4-13 '«ΣΕΦ» ΗΜΕΡΙΔΑ Ι.Μ.ΠΕΙΡΑΙΩΣ (ΟΛΟΚΛΗΡΗ) Δείτε το πρόγραμμα και τις ομιλίες σε ξεχωριστά βίνετο ΕΔΩ
Παρακάτω παρατίθεται το πλήρες κείμενο της εισήγησης του καθηγητή Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κων. Καρακατσάνη στην παραπάνω ημερίδα με τίτλο: Ο «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ» ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ
Ἡ πρώτη μεταμόσχευση καρδίας πραγματοποιήθηκε τόν Δεκέμβριο τοῦ ἔτους 1967, στή Νότιο-Αφρικανική Ἕνωση, ὑπό τοῦ Christian Barnard. To γεγονός αὐτό ἀπετέλεσε πιθανῶς ἀφορμή γιά τόν καθορισμό ἑνός νέου κριτηρίου θανάτου, το ὁποῖο ἐβασίζετο ὄχι στή μή ἀναστρέψιμη ἀπώλεια τῆς ἀναπνευστικῆς καί καρδιακῆς λειτουργίας, ἀλλά στή θεωρούμενη ἀπώλεια ὅλων τῶν λειτουργιῶν ὁλοκλήρου τοῦ ἐγκεφάλου. Τοιουτοτρόπως, τό ἀμέσως ἑπόμενο ἔτος, 1968, συνεστήθη ἡ Ad Hoc Ἐπιτροπή τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Harvard (ΕΧ, στό ἑξῆς), ἡ ὁποία καθόρισε ὅτι ἡ διάγνωση τοῦ «μη ἀναστρεψίμου, ἀπνοϊκοῦ κώματος» εἶναι ταυτόσημη μέ τόν «ἐγκεφαλικό θάνατο» («εθ», στό ἑξῆς) καί ὁ τελευταῖος ταυτόσημος μέ τό θάνατο τοῦ ἀνθρώπου[1].
Σημαντική εἶναι κατ’ ἀρχήν, ἡ ἐπισήμανση ὅτι ἡ ΕΧ, προκειμένου νά περιγράψη τό νέο κριτήριο θανάτου, ἐχρησιμοποίησε τόν ὅρο «κῶμα», ὁ ὁποῖος ὡς γνωστόν χρησιμοποιεῖται γιά ζῶντες καί ὄχι γιά πτώματα! Ἐντύπωση, ἐπίσης προκαλεῖ τό γεγονός ὅτι ἡ ΕΧ αἰτιολογεῖ μέ περισσή εἰλικρίνεια τούς λόγους, οἱ ὁποῖοι τήν ὤθησαν στήν καθιέρωση τοῦ νέου (νευρολογικοῦ) κριτηρίου τοῦ θανάτου· οἱ λόγοι αὐτοί ἦταν: α) ἡ «ἀνακούφιση» τῶν Μονάδων Ἐντατικῆς Θεραπείας ἀπό τούς βαρύτατα πάσχοντες αὐτούς ἀσθενεῖς γιά τούς ὁποίους δέν ὑπῆρχε προοπτική ἀποκατάστασης καί β) ἡ μή ὕπαρξη ἀντιρρήσεων γιά λήψη ζωτικῶν ὀργάνων γιά μεταμοσχεύσεις ἀπό τούς ἀσθενεῖς αὐτούς. Περαιτέρω, ὁ Πρόεδρος τῆς ΕΧ, καθηγητής Henry Beecher, ὑπεστήριζε ὅτι ὁ θάνατος εἶναι ὑποκειμενική ἔννοια (!), τοῦ ὁποίου ὁ ὁρισμός εἶναι δυνατόν νά μεταβάλλεται ἀπό τήν κοινωνία[2],[3]!
Γιἀ τή διάγνωση τοῦ «εθ» -καί κατ’ ἐπέκταση γιά τή διάγνωση τοῦ θανάτου τοῦ ἀνθρώπου- ἐτέθη ὡς προϋπόθεση εἴτε ἡ ὕπαρξη «θανάτου (μόνον) τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους» (Ἀγγλική Σχολή) εἴτε ἡ ὕπαρξη «θανάτου ὁλοκλήρου τοῦ ἐγκεφάλου» (Ἀμερικανική Σχολή). Συμφώνως μέ σχετική απόφαση τοῦ Κεντρικοῦ Συμβουλίου Ὑγείας τῆς χώρας μας (1985), ὁ θάνατος ὁρίζεται ὑπό τήν ἀνωτέρω προϋπόθεση τῆς Ἀγγλικῆς Σχολῆς.
Συμφώνως μέ τήν Ἀμερικανική Νευρολογική Ἀκαδημία[4] (ΑΝΑ, στο ἑξῆς), ὁ «εθ» διαγιγνώσκεται ὅταν ὑπάρχει: α) ἀπνοϊκό κῶμα γνωστῆς αἰτιολογίας (χωρίς τήν ὕπαρξη καταστάσεων, οἱ ὁποῖες εἶναι δυνατόν να ἐπιπλέξουν τή διάγνωση), β) ἀπουσία ὁρισμένων ἀντανακλαστικῶν τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους –μέ σπουδαιότερο εὕρημα τήν ἀπουσία τοῦ ἀντανακλαστικοῦ τῆς αὐτόματης ἀναπνοῆς- γ) ἀπουσία κινητικῶν ἀποκρίσεων, ἐνῶ εἶναι δυνατόν νά παραμένουν νωτιαῖα ἀντανακλαστικά και δ) μή ὕπαρξη μεταβολῆς τῶν προαναφερθέντων εὑρημάτων μετά ὁρισμένο χρονικό διάστημα.
Ἀσυνέπειες καί ἀντιφάσεις σχετικῶς μέ τόν «ἐγκεφαλικό θάνατο»
1. Περιέργως, ὁ ἀντιπρόσωπος τῆς ΑΝΑ, θεωρεῖ συμβατή τόσο τήν ὕπαρξη σταθερῆς αἱμοδυναμικῆς καταστάσεως –χωρίς μάλιστα φαρμακολογική ὑποστήριξη- ὅσο καί τήν ἀπουσία ἀποίου διαβήτου ἐπί «ἐγκεφαλικῶς νεκρῶν ἀσθενῶν[5] (ἄποιος διαβήτης παρατηρεῖται, ὅταν δέν ἐκκρίνεται ἀντιδιουρητική ὁρμόνη ἀπό τόν ὑποθάλαμο). Σημειωτέον ὅτι ἡ ὕπαρξη σταθερῆς αἱμοδυναμικῆς καταστάσεως, ὅπως καί ἡ ἀπουσία ἀποίου διαβήτου, προϋποθέτουν τήν ὕπαρξη λειτουργοῦντος ἐγκεφαλικοῦ στελέχους καί λειτουργοῦντος ὑποθαλάμου· ὅμως, ἐπί «ἐγκεφαλικῶς νεκρῶν ἀσθενῶν» τόσο τό ἐγκεφαλικό στέλεχος ὅσο καί ὁ ὑποθάλαμος θεωροῦνται νεκροί ἀνατομικοί σχηματισμοί! Σέ ἑπόμενο δημοσίευμά του –μερικά ἔτη ἀργότερα- ὁ ἴδιος ἐκπρόσωπος τῆς ΑΝΑ, ἀναιρῶν τόν προηγούμενο ἰσχυρισμό του, ἔγραφε ὅτι θά πρέπη ν’ ἀμφιβάλλωμε γιά τήν κλινική διάγνωση τοῦ «εθ», ὅταν ἡ κατάσταση τοῦ ἀσθενοῦς παραμένει αἱμοδυναμικῶς σταθερή[6]! Ἐπιπροσθέτως, ὁ ἴδιος ἔγραφε ὅτι εἶναι συμβατή μέ τή διάγνωση τοῦ «εθ» καί ἡ ὕπαρξη παροδικῶν, ἀναποτελεσματικῶν κινήσεων, οἱ ὁποῖες προσομοιάζουν πρός ἀγωνιώδη ἀναπνοή! (βιβλ. ἀναφορά 4).
2. Σέ σημαντικό ποσοστό (περί τό 20%) «ἐγκεφαλικῶς νεκρῶν» («εν», στό ἑξῆς) ἀσθενῶν ἔχει καταγραφῆ ὕπαρξη πραγματικῆς ἠλεκτρο-εγκεφαλικῆς δραστηριότητος, ἡ ὁποία, μάλιστα, σέ ὁρισμένες περιπτώσεις προσομοίαζε μέ ἐκείνη τοῦ φυσιολογικοῦ ὕπνου[7].
3. Ἔχει συνεχισθῆ ἡ ἐγκυμοσύνη «εν» ἐγκύων σέ Μονάδες Ἐντατικῆς Θεραπείας μέχρι 107 (ἑκατόν ἑπτά) ἡμέρες καί ἡ γέννηση φυσιολογικῶν νεογνῶν μέ καισαρική τομή[8].
3. Βασική δοκιμασία γιά τή διάγνωση τοῦ «εθ» εἶναι ἡ «δοκιμασία τῆς ἀπνοίας». Πολύ διαφωτιστική εἶναι ἡ πληροφορία, ἡ ὁποία δίδεται ἀπό τόν ἴδιο πάντοτε ἐκπρόσωπο τῆς ΑΝΑ ὅτι στό 49% τῶν χωρῶν τοῦ κόσμου ἡ «δοκιμασία τῆς ἀπνοίας» ἐκτελεῖται πλημμελῶς[9]. Περαιτέρω -ὅπερ καί τό σπουδαιότερο- ἡ ἐν λόγω δοκιμασία ἔχει χαρακτηρισθῆ «ἐπιβλαβής καί ἀνήθικη», διότι εἶναι δυνατόν νά ἐπιδεινώση περαιτέρω τήν ἤδη βαρεῖα κατάσταση τοῦ ἐγκεφάλου τοῦ ἀσθενοῦς[10].
4. Σε μεγάλο παιδιατρικό Νοσοκομεῖο τῶν Η.Π.Α. ἡ διάγνωση τοῦ «εθ» ἦταν ἐσφαλμένη στο 22% τῶν ἐξετασθέντων παιδιῶν. Σημειωτέον ὅτι οἱ γονεῖς τῶν παιδιῶν αὐτῶν εἶχαν ἤδη δώσει τήν αἰτηθεῖσα συγκατάθεσή τους, νά «δωρίσουν», δηλαδή, τά ὄργανα τῶν παιδιῶν τους, ἡ ὁποία («δωρεά») φυσικά δέν πραγματοποιήθηκε μετά τήν ὀρθή διάγνωση[11].
5. Ἡ διάγνωση τοῦ «θανάτου ὁλοκλήρου τοῦ ἐγκεφάλου» -ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ Ἀμερικανική Σχολή- δέν εἶναι δυνατόν νά γίνη μέ την κλινική ἐξέταση τοῦ ἀσθενοῦς· ὁ λόγος εἶναι ὅτι, ἐφόσον τό ἐγκεφαλικό στέλεχος εἶναι μή λειτουργοῦν ἤ κατεστραμμένο (ἀπαραίτητη προϋπόθεση σέ κάθε περίπτωση «εθ»), δέν ὑπάρχει δυνατότητα νά ἐλεγχθῆ μεγάλο μέρος τοῦ φλοιοῦ τοῦ ἐγκεφάλου οὔτε οἱ ὑποφλοιώδεις ἀνατομικοί σχηματισμοί (διεγκέφαλος, βασικά γάγγλια), καθόσον τόσον αἱ κεντρομόλοι (πρός τόν φλοιό) ὅσον καί αἱ φυγόκεντροι ὁδοί (ἀπό τόν φλοιό πρός τήν περιφέρεια) εἶναι μή λειτουργικές ἤ κατεστραμμένες.
6. Σέ «ἐγκεφαλικῶς νεκρούς» («εν», στο ἑξῆς) ἀσθενεῖς ἔχουν παρατηρηθῆ σπανιότερα ἀντανακλαστικά τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους, ὅπως τό στοματικό καί τοῦ μασητῆρος· περαιτέρω, συχνό φαινόμενο κατά τή λήψη ὀργάνων ἀπό «εν» ἀσθενεῖς εἶναι ἡ ἐμφάνιση δακρύρροιας, λειτουργία ἡ ὁποία ἐλέγχεται ἀπό πυρῆνα, ὁ ὁποῖος ἐντοπίζεται στό κατώτερο τμῆμα τοῦ (ὑποτιθεμένου νεκροῦ) ἐγκεφαλικοῦ στελέχους[12].
7. Ὡς γνωστόν, σέ «εν» ἀσθενεῖς παρατηροῦνται μέ μεγάλη συχνότητα κινήσεις, προκλητές ἤ αὐτόματες· τό γεγονός αὐτό ἀκυρώνει τή διάγνωση τοῦ «εθ» σύμφωνα μέ τά κριτήρια τῆς ΕΧ, ἀλλά καί ἐκείνων τῆς Μinnesota. Ὁ ἐκπρόσωπος τῆς ΑΝΑ, ὅμως, χαρακτηρίζει τίς κινήσεις αὐτές ὡς νωτιαῖα ἀνατανακλαστικά καί τίς θεωρεῖ συμβατές μέ τή διάγνωση τοῦ «εθ» (αναφορά 4)· ὁπωσδήποτε, ἡ τελευταία αὐτή θεώρηση, ἐκτός τοῦ γεγονότος ὅτι εὑρίσκεται σέ ἀντίθεση μέ τά κριτήρια τῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ Harvard, ἀλλά καί ἐκείνων τῆς Μinnesota –καί ἑπομένως ἀκυρώνει τή διάγνωση τοῦ «εθ»- δέν εἶναι δυνατόν νά ἰσχύει καί γιά τόν ἀκόλουθο λόγο: Κατά τήν πρώϊμη φάση τῆς νωτιαίας καταπληξίας (νωτιαίο shock) στόν ἄνθρωπο δέν εἶναι δυνατόν να ἐκλύεται ὁποιοδήποτε ἀντανακλαστικό οὔτε νά πραγματοποιεῖται ὁποιαδήποτε κίνηση[13]· περαιτέρω, οὐδέποτε ἔχουν παρατηρηθῆ «ἀντανακλαστικοί αὐτοματισμοί» σέ ἀσθενεῖς μέ τραυματικές βλάβες κατά τήν ἀνώτερη μοῖρα τοῦ νωτιαίου μυελοῦ.
8. Σέ πρόσφατο δημοσίευμα τοῦ ἐκπροσώπου τῆς ΑΝΑ, καθηγητοῦ E. Wijdicks[14], ἀναγράφεται ὅτι παρετηρήθησαν στό στέλεχος τοῦ ἐγκεφάλου, ἐπί «εν» ἀσθενών –οἱ ὁποῖοι ἐπέζησαν μέχρι 36 ὧρες ἀπό τή διάγνωση τοῦ «εθ»- μέτριες ἰσχαιμικές ἀλλοιώσεις στούς νευρῶνες σέ ποσοστό, τό ὁποῖο ἦταν περί τό 40%· στό ὑπόλοιπο 60% τῶν μελετηθέντων «εν» ἀσθενῶν τό ποσοστό τῶν ἰσχαιμικῶν ἀλλοιώσεων τῶν νευρώνων τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους ἦταν ἕως 5%.
9. Ἐξαιρετικῶς σοβαρή εἶναι ἡ πρόσφατη διαβεβαίωση τοῦ ἀνωτέρω καθηγητοῦ E. Wijdicks -ἐκπροσώπου τῆς ΑΝΑ καί θερμοῦ ὑποστηρικτοῦ τοῦ «εθ» – ὅτι δέν ὑπάρχει ἐπαρκής μαρτυρία προκειμένου νά τεκμηριωθῆ ὅτι οἱ νευρολογικές λειτουργίες ἔχουν ὁριστικῶς ἀπολεσθῆ σέ ἀσθενεῖς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν χαρακτηρισθῆ ὡς «εν»[15]! Ὅπως εἶναι εὐνόητο, ἡ ἀποδοχή τῆς πληροφορίας αὐτῆς ἀκυρώνει τή διάγνωση τοῦ «εθ», ὑπό ὁποιαδήποτε κριτήρια διαγιγνώσκεται αὐτός (ὁ «εθ») !!!
10. Στούς «εν» ἀσθενεῖς διατηρεῖται ἡ καρδιακή λειτουργία (συχνά μέ κατάλληλη φαρμακευτική ὑποστήριξη), πραγματοποιεῖται ἡ ἀνταλλαγή τῶν ἀναπνευστικῶν ἀερίων στούς πνεύμονες (μέ κατάλληλο μηχανικό ἀερισμό), διατηρεῖται ἡ νεφρική καί ἡ ἡπατική λειτουργία καί ἐπιτυγχάνεται κατά τό μᾶλλον ἡ διατήρηση σταθεροῦ τοῦ «ἐσωτερικοῦ περιβάλλοντος» τοῦ ὀργανισμοῦ, διατηρεῖται ἡ λειτουργία τοῦ ἀνοσοποιητικοῦ συστήματος, ἐπιτυγχάνεται ἐπούλωση τραυμάτων, διατηροῦνται διάφορες ἐνδοκρινικές λειτουργίες κ.ἄ.
11. Δεδομένου ὅτι τό περιεχόμενο τῆς συνειδήσεως δέν εἶναι δυνατόν νά ἐλεγχθῆ μέ ὁποιαδήποτε ἰατρική μέθοδο, δέν εἶναι δυνατόν νά ὑποστηριχθῆ ὅτι αὐτό ἔχει ἀπωλεσθῆ· ἀντίθετα, ὑπάρχουν ἔμμεσες μαρτυρίες ὅτι τό περιεχόμενο τῆς συνειδήσεως δέν ἀπόλλυται.
12. Ἐξαιρετική ἐντύπωση προεκάλεσε τό γεγονός ὅτι τό Έθνικό Συμβούλιο Βιοηθικῆς τοῦ Προέδρου τῶν Η.Π.Α. σέ σχετικῶς πρόσφατο (Δεκέμβριος 2008) ἐκτενέστατο δημοσίευμά του ἐχαρακτήρισε τήν ταύτιση τοῦ «εθ» (ὁλοκλήρου τοῦ ἐγκεφάλου) μέ τόν «θάνατο τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους» ὡς «ἐννοιολογικῶς ὕποπτη καί κλινικῶς ἐπικίνδυνη»[16]. Περαιτέρω, τό ἴδιο Συμβούλιο, κατήργησε τόν ὅρο «εθ» καί τόν ἀντικατέστησε ἀπό τόν ὅρο «ὁλική ἀνεπάρκεια τῶν λειτουργιῶν τοῦ ἐγκεφάλου».
13. Ὁ David Evans, πρώην «Consultant» (Διευθυντής) στο Ἐθνικό Νοσοκομεῖο τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου γιά τίς μεταμοσχεύσεις καρδίας καί πνευμόνων- Νοσοκομεῖο Papworth στό Cambridge- γράφει ὅτι συνιστᾶ ἀπάτη ἡ ταύτιση τοῦ θανάτου τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν «θάνατο τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους»· τόν ἴδιο βαρύτατο χαρακτηρισμό –τῆς ἐξαπατήσεως δηλαδή τοῦ κοινοῦ- ὑπαινίσσεται σαφῶς σέ πρόσφατο σχετικό ἄρθρο, στό ἐγκυρότατο περιοδικό Nature, ὁ συντάκτης τοῦ Editorial (ἄρθρου τῆς συντάξεως) τοῦ τεύχους τοῦ περιοδικοῦ αὐτοῦ[17].
Ἔχουν ἀνακτήσει νευρολογικές λειτουργίες «εν» ασθενεῖς;
Ἔχει παρατηρηθῆ μερική ἀνάκτηση νευρολογικῶν λειτουργιῶν σέ «εν» βρέφη, ἡ ὁποία διήρκεσε μερικές ἑβδομάδες ἤ μῆνες[18]. Τό ἴδιο ἐρώτημα δέν εἶναι δυνατόν ν’ ἀπαντηθῆ σήμερα, διότι τίς τελευταῖες δεκαετίες οἱ «εν» ἀσθενεῖς εἴτε γίνονται «δότες» ὀργάνων (ὁπότε καταλήγουν) εἴτε τούς αἴρεται ἡ ποικίλη ὑποστήριξη στίς ΜΕΘ μέ τό ἴδιο ἀποτέλεσμα (θάνατος). Ὑπάρχει δημοσίευση στό ἐγκυρότατο ἰατρικό περιοδικό Journal of Nuclear Medicine (R. Reid, 1989;30:1621-1625) συμφώνως πρός τήν ὁποίαν ἐπέζησαν δύο «εν» παιδιατρικοί ἀσθενεῖς, ὁ ἕνας μέ σοβαρά νευρολογικά ἐλλείμματα καί ὁ ἄλλος σέ μόνιμη φυτική κατάσταση· σημειωτέον, ὅμως, ὅτι δέν δίνονται ἄλλες νευρολογικές λεπτομέρειες, ἐκτός ἀπό τό γεγονός οἱ ἀσθενεῖς εἶχαν διαγνωσθῆ ὡς «εν».
Ταυτίζεται ὁ «ἐγκεφαλικός θάνατος» μέ τόν γνωστό, βιολογικό θάνατο τοῦ ἀνθρώπου;
Ὅπως προκύπτει ἀπό τίς ἀνωτέρω παρατεθεῖσες πληροφορίες, ὁ «ἐγκεφαλικός θάνατος» δέν ταυτίζεται μέ τόν γνωστό, βιολογικό θάνατο τοῦ ἀνθρώπου!!!
§ [1]A definition of irreversible coma. Report of the ad hoc committee of the Harvard Medical School to examine the definition of death. JAMA 1968;205:337-340, p. 337
§ [2]Beecher HK. Ethical problems created by the hopelessly unconscious patient. N Engl J Med 1968;278(26):1425- 1430, p.1429
§ [3]Beecher HK, Dorr HI. The definition of death. Some opposing views.Int J Clin Pharmacol 1971;5(2):120-124, p. 120
[4]Wijdicks EFM. Αmerican Academy of Neurology, Practice Parameters for Determining Brain Death in Adults. Neurology 1995;45:1003- 1011
[5]ἔ.ἄ.
[6] Wijdicks EFM. ΝΕJM 2001;345: 616- 618 (August 23)
[7] Grigg MM, Kelly MA, Calesia GG, et al. Electroencephalographic activity after brain death. ArchNeurol 1987;44 : 948-954.
[8]K.Γ.Καρακατσάνης. Εγκεφαλικός Θάνατος. Ταυτίζεται με τον βιολογικό θάνατο του ανθρώπου; UniversityStudioPress, Θεσσαλονίκη, 2000, βιβλ. αναφ. 94 και 97-102.
§ [9]Wijdicks EFM. Brain death worldwide. Neurology 2002;58:20-25, p. 21
§ [10]Coimbra C. Implications of ischemic penumbra for the diagnosis of brain death. Braz J Med and Biolog Research 1999;32:1479-1487, p. 1483
§ Tibbals James. A critique of the apneic oxygenation test for the diagnosis of “ brain death”. Ped Crit Care Med 2010;11(4):475- 478
§ ΑllenΝ, Burkholder JD, Molinari GF, Comiscioni G. Clinical criteria of brain death. In: The NINCDS Collaborative study of brain death. NIH Publication, No 81- 2286, December 1980, Bethesda, 77- 147, p. 80
[11]Wijdicks EFM et al. Letter to the Editor. Neurology 1999;53:1369-1370
[12]Fitzgerald RD, Dechtyar I, Temple et al. Cardiovascular and catecholamine responseto surgery in brain- dead organ donors. Anaesthesia 1995; 50: 388-392.
§ [13]Κarakatsanis KG. “Brain Death”: Should it be reconsidered? Spinal Cord, 2008;46:396- 401
[14]Wijdicks EFM et al. Evidence- based guidelines update. Determining brain death in adults. Neurology 2010;74: 1911- 1918
§ [15]Wijdicks EFM et al. Evidence- based guidelines update. Determining brain death in adults. Neurology 2010;74: 1911- 1918
§ [16]Controversies in the Determination of Death, A White Paper by the President’s Council on Bioethics, December 2008, Washington, DC, p. 66.
§ [17]Nature, 2009, vol. 461, 1st October, Editorial
[18]Ashwal, S, SchneiderS. Brain death in the new born. Pediatrics 1989; 84: 429- 437. OkamotoK, Sugimoto T. Return of spontaneous respiration in an infant who fulfilled criteria to determine brain death. Pediatrics 1995; 96: 518-520. Kohrman MH, Spivac BS. Brain death in infants. Sensitivity and specificity of current criteria. Pediatr Neurol 1990;6: 47- 50.
Πηγή:
-------------------------
----------------
Παρακάτω προβάλλεται και το κείμενο της εισήγησης στην παραπάνω ημερίδα του Αθανάσιου Β. Αβραμίδη, καρδιολόγου και αναπληρωτή καθηγητή Παθολογίας στο Παν/ιο Αθηνών με τίτλο: Μεταμοσχεύσεις καί «Εἰκαζόμενη συναίνεση».
Οἱ μεταμοσχεύσεις ἀπετέλεσαν ἕνα θαυμάσιο ἐπιστημονικὸ ἐπίτευγμα, τὸ ὁποῖο συνετελέσθη ἀπὸ ἐκλεκτὲς ἐπιστημονικὲς διάνοιες. Σώζουν ζωὲς ἄλλων ἀνθρώπων καὶ καθιστοῦν δυνατὴ τὴ μακρότερη καὶ καλύτερη ἐπιβίωσή τους.
Γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις χρειάζονται μοσχεύματα, τὰ ὁποῖα λαμβάνονται ἀπὸ ἐθελοντὲς δότες ὀργάνων. Λόγω ὅμως τῆς ραγδαίας ἐξελίξεως τῶν μεταμοσχεύσεων, οἱ ἀνάγκες γιά ὄργανα πρὸς μεταμόσχευση αὐξήθηκαν δυσαναλόγως καὶ οἱ ἐθελοντικὲς προσφορὲς δὲν μποροῦσαν, πλέον, νὰ τὶς καλύψουν.
Ἐπινοήσεις πρόσκτησης ὀργάνων γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις.
Ἡ ἐπινόηση τρόπων, μεθόδων ἀλλὰ καὶ τεχνασμάτων ἀπέβλεπε στὴν ἀπόκτηση τῶν ἀναγκαίων ὀργάνων. Μεταξὺ αὐτῶν ἐντάσσεται καὶ ἡ «χαλάρωση τῶν κριτηρίων θανάτου» μαζί μέ τήν «περικοπὴ τοῦ ἀναγκαίου χρόνου ἐπιβεβαίωσής του». Ἀλλὰ καὶ ἡ ὑφαρπαγὴ τῆς ὑπογραφῆς «προσφορᾶς ὀργάνων» μὲ τὸν ν.2737/99, ἄρθρο 12 παρ. 3. Ἐντύπωση μᾶς κάνει ἡ παρ. 6 τοῦ ἄρθρου 12: «Ὅταν ὁ θεράπων ἰατρὸς (στὴ Μονάδα Ἐντατικῆς θεραπείας) διαγνώσει νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους, ὑποχρεοῦται νὰ διακόψει τὴν προσφερομένη βοήθεια μὲ τεχνητὰ μέσα –ἐπὶ παραβάσεως δὲ τιμωρεῖται μὲ φυλάκιση καὶ χρηματικὴ ποινή, κατὰ τὸ ἄρθρο 20 παρ.1 καὶ 7 - ἐκτὸς ἐὰν πρόκειται περὶ ὑποψηφίου δότη ὀργάνων, ὁπότε συνεχίζεται ἡ τεχνητὴ ὑποστήριξη, ὥστε τὰ ζωτικά του ὄργανα νὰ διατηρηθοῦν ζωντανὰ γιὰ τὴ μεταμόσχευση».
Ἡ διάταξη αὐτή, ὅμως, ἐκτὸς ἀπὸ λανθασμένη, εἶναι καὶ ἄδικη. Διότι, ἀφ᾿ἑνὸς «ἡ νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους» δὲν εἶναι ταυτόσημη μὲ τὸν «βιολογικὸ θάνατο», ἀφ᾿ἑτέρου ἄνθρωποι χαρακτηρισθέντες «ἐγκεφαλικῶς νεκροί» ἐπανῆλθαν στὴ ζωή. Προφανῶς, λοιπόν, ἐπρόκειτο περὶ βαρέως πασχόντων, στοὺς ὁποίους ἡ διακοπὴ τῆς τεχνητῆς βοήθειας θὰ ἐπέφερε θάνατον.
Στὸ νομοσχέδιο τοῦ νόμου αὐτοῦ ὑπῆρχαν καὶ διατάξεις περὶ «εἰκαζομένης συναίνεσης» καὶ «μὴ εἰκαζομένης ἄρνησης». Οἱ ἀντιδράσεις ὅμως τῶν «φορέων», τῆς κοινωνίας ἐν γένει καὶ τῆς Ἐκκλησίας ἀνάγκασαν στὴν ἀπόσυρσή τους.
Ἡ «εἰκαζόμενη» συναίνεση.
Τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση» ἐπανέφερε στὸ προσκήνιο ὁ ὑπουργὸς Ὑγείας καὶ Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης κ. Ἀνδρέας Λοβέρδος μὲ ἄλλο νομοσχέδιο τὸ 2011, ἀποβλέπων κατὰ κύριο λόγο «στὴν αὔξηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν δοτῶν ὀργάνων».
Ἐπρόκειτο γιὰ ἕνα νομικοφανὲς κατασκεύασμα «χρηστικῆς σκοπιμότητας» πρὸς ἀπόκτηση ὀργάνων γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις, ἀπὸ ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἐν ὅσῳ ζοῦσαν δὲν εἶχαν δηλώσει ἐγγράφως ὅτι «δὲν ἐπιθυμοῦν νὰ εἶναι δωρητὲς ὀργάνων».
Κατὰ τὸν «διάλογο μὲ τοὺς καθ᾿ ὕλην ἁρμοδίους φορεῖς» ἐπὶ τοῦ νομοσχεδίου, «ἐξεφράσθησαν σοβαρὲς ἐνστάσεις : α) Ὁ πρόεδρος τοῦ Ἐθνικοῦ Ὀργανισμοῦ Μεταμοσχεύσεων καθ. Νεφρολογίας κ. Ἰωάννης Βλαχογιάννης, ἐξέφρασε τὴν ἀντίθεσή του, ὑποστηρίξας ὅτι: «Ὁ νόμος δὲν θὰ φέρει τὴν προσδοκωμένη αὔξηση τῶν δοτῶν, καὶ θὰ πλήξει τὸ κύρος τῶν μεταμοσχεύσεων. Θὰ ἐνδυναμώσει δὲ τὴν καχυποψία τῶν πολιτῶν. Θὰ δημιουργήσει πρόβλημα στὶς Μονάδες Ἐντατικῆς Θεραπείας, καὶ οἱ γιατροὶ θὰ γυρίσουν τὶς πλάτες στὶς μεταμοσχεύσεις». β) Ὁ κ. Πέτρος Ἀλιβιζάτος, τοῦ Ὠνασείου Καρδιοχειρουργικοῦ Κέντρου Μεταμοσχεύσεων, ἐπεσήμανε τὴν ὑστέρηση τῶν Μονάδων Ἐντατικῆς Θεραπείας, οἱ ὁποῖες «δὲν παράγουν δότες σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν διαπίστωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», ὅταν ἀκόμη καὶ μεγάλες πανεπιστημιακὲς μονάδες δὲν δίνουν περισσότερα ἀπὸ ἕνα μόσχευμα τὸν χρόνο.(«Καθημερινή», 12.4.2011).
Ὁ Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος, πρόεδρος καὶ τῆς Ἐπιτροπῆς Βιοηθικῆς τῆς Ι.Σ.Ε.Ε., σὲ ἄρθρο του στὴν ἐφημερίδα «Τὸ Βῆμα» στὶς 10.4.2011 ἔγραψε ὅτι: «Ἡ εἰκαζόμενη συναίνεση δὲν ἔχει ἠθικὸ ἔρεισμα, καὶ συναίνεση ποὺ εἰκάζεται δὲν εἶναι συναίνεση».
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀπέσυρε τὸν ἐκπρόσωπό της ἀπὸ τὸν Ἐθνικὸ Ὀργανισμὸ Μεταμοσχεύσεων, μὴ ἀποδεχομένη τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση».
Πέντε καθηγηταὶ τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης –μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ ἐκ τῶν εἰσηγητῶν στὴ σημερινὴ ἡμερίδα καθ. κ. Καρακατσάνης-- μὲ «ἀνοικτὴ ἐπιστολὴ τους πρὸς τοὺς Βουλευτάς», διαβεβαιώνουν ὅτι: «Ἡ τακτική τῆς εἰκαζομένης συναίνεσης πάσχει ἐμφανῶς ἀπὸ ἔλλειμμα δημοκρατικοῦ φρονήματος καὶ θὰ προκαλέσει μείζονες ἀντιδράσεις...Ποιὸς γιατρὸς θὰ τολμήσει νὰ ἀφαιρέσει ζωτικὰ ὄργανα ἀπὸ ἐγκεφαλικῶς νεκρὸ ἀσθενῆ, ἐὰν ὑπάρχει σαφὴς ἀντίρρηση τῶν ἀμέσων συγγενῶν του;... Συναίνεση ὑπάρχει μόνον ὅταν αὐτὴ ἔχει δηλωθεῖ ρητῶς καὶ ἐγγράφως, καὶ ὄχι ὅταν τεκμαίρεται».
Ὁ ὑπουργὸς κ. Λοβέρδος, ὅμως, παρ᾿ ὅλη τὴν πολεμικὴ γιὰ τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση», καὶ μὲ τὸν χαρακτηρισμὸ της ἀκόμη ὡς ἀντισυνταγματικῆς κατὰ τὸ ἄρθρο 2 παρ.1 καὶ τὸ ἄρθρο 5 παρ.1 εἰσήγαγε τὸ νομοσχέδιό του στὴ Βουλὴ στὶς βασικές του γραμμὲς «ὡς ἀρχικῶς εἶχε».
Οἱ ἀντιδράσεις ἐναντίον τοῦ νομοσχεδίου κατὰ τὶς συζητήσεις στὴ Βουλὴ ἀκόμη καὶ ἀπὸ «φίλα» πρόσωπα, οὐδόλως τὸν ἔκαμψαν. Ἐν μέσῳ ὅμως τῶν σφοδρῶν ἀντιπαραθέσεων, ὁ πρόεδρος τοῦ Ἐθνικοῦ Ὀργανισμοῦ Μεταμοσχεύσεων καθηγητὴς κ. Βλαχογιάννης ἐξαναγκάσθηκε σὲ παραίτηση.
Τὸ νομοσχέδιο γιὰ τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση», ἐν τέλει, ἔγινε ὁ νόμος 3984 τοῦ 2011 (ΦΕΚ Α΄ ἀρ. φύλλου 150, 27.6.2011).
Κατὰ τὸ ἄρθρο 9 παρ. 5 «Ἡ Ἀφαίρεση ὀργάνων ἀπὸ θανόντα δότη διενεργεῖται μετὰ τὴν ἐπέλευση τοῦ θανάτου, κριτήριο γιὰ τὸν ὁποῖο εἶναι ἡ νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους, σύμφωνα μὲ τὰ εὐρέως ἀποδεκτὰ καὶ σύγχρονα δεδομένα τῆς ἐπιστήμης, ὅπως ὁρίζεται στὴν ἀπόφαση τοῦ ΚΕ.Σ.Υ. περὶ τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου (ἀπόφαση 9 τῆς 21/20.3.1985).
Ἡ ἀπόφαση ὅμως αὐτὴ τοῦ ΚΕ.Σ.Υ. τοῦ 1985, ἔχει ἀπὸ ἐτῶν ἀποδειχθεῖ ἐπιστημονικῶς λανθασμένη. Καὶ εἶναι ἀπολύτως βέβαιο ὅτι ἡ ἀναφερoμένη ὡς «νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους» εἶναι ἀνεπαρκὴς γιὰ τὴ διάγνωση τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θάνατου», καὶ οὐδόλως ταυτίζεται μὲ τὸν «βιολογικὸ θάνατο.
Ἡ ἐπινόηση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου.
Εἶναι προϊόν τῆς ad hoc, δηλαδή, τῆς «ἐπὶ τούτῳ συσταθείσης» Ἐπιτροπῆς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Χάρβαρντ» γιὰ τὸν καθορισμὸ τοῦ «μὴ ἀναταξίμου ἐγκεφαλικοῦ κώματος» καὶ τὸν ἐπανακαθορισμὸ τοῦ θανάτου. Ἡ Ἐπιτροπή συνέταξε τὰ γνωστὰ ὡς «Κριτήρια Χάρβαρντ» γιὰ τὴ διάγνωσή του, ὅτι δηλ. «ἔχει ἐπέλθει ἡ νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους», καὶ ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατέστη «ἐγκεφαλικῶς νεκρός». Ὅμως, ὑπῆρξε χειραγώγηση τῆς Ἐπιτροπῆς, τῆς ὁποίας ἔργο ἦταν:
1ον: Ὁ ἐπαναπροσδιορισμὸς τοῦ θανάτου γιὰ τὴ νομικὴ κατοχύρωση τῶν μεταμοσχεύσεων, ἀνάγοντας τὴ «νέκρωση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ στελέχους» σὲ «ἐγκεφαλικὸ θάνατο», ἀναφερομένων ἀμφοτέρων ἐναλλὰξ ὡς ταυτοσήμων.
2ον: Ὁ προσδιορισμὸς καὶ ἡ περιγραφὴ τῶν «ἐγκεφαλικῶς νεκρῶν» μὲ τὰ «Κριτήρια Χάρβαρντ» καί,
3ον: Ἡ βράχυνση τοῦ χρόνου νοσηλείας τῶν ἀσθενῶν στὶς Μ.Ε.Θ. πρὸς ἐξοικονόμηση χρημάτων καὶ δημιουργία ἄδειων κρεβατιῶν. Ἀπὸ τὸ τελικὸ δὲ κείμενο παρελείφθησαν διαφωνίες καὶ ἀμφισβητήσεις, ὥστε νὰ παρέχεται ἡ ἐντύπωση ὁμοφωνίας στὴν τελικὴ ἀπόφαση.
Αὐτὰ προέκυψαν ἀπὸ διεξοδικὴ ἔρευνα στὰ Ἀρχεῖα τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαρντ τοῦ 1968. (Mita Giacomini, στὸ Soc. Sci. Med., 33:1465-82, 1997).
Ὁ «ἐγκεφαλικὸς θάνατος», πάντως, ἔχει ἀμφισβητηθεῖ ἀπὸ ἐρευνητάς παγκοσμίου κύρους, μὲ ἐκτεταμένη βιβλιογραφικὴ τεκμηρίωση. Πολλοὶ ἔχουν εἰσηγηθεῖ καὶ τὴν ἐγκατάλειψη τοῦ ὅρου «ἐγκεφαλικὸς θάνατος», καὶ τὸν θέτουν σὲ εἰσαγωγικά. Δὲν θεωρεῖται πάντως ταυτόσημος μὲ τὸ βιολογικὸ τέρμα τῆς ζωῆς.
Οἱ Potts καὶ D. W. Evans, στὸ ἄρθρο τους «Ἔχει σημασία τὸ ὅτι οἱ δωρητὲς ὀργάνων δὲν εἶναι νεκροί; Ἠθικὲς καὶ πολιτικῆς τακτικῆς συνέπειες» (Does it matter that organ donors are not dead? Ethical and policy implications. J. Med. Ethics, 2005,31:406-409), ἀπεφάνθησαν: «Σημασία ἔχει τὸ ὅτι ἡ ἀφαίρεση ζωτικῶν ὀργάνων ἀπὸ ἕναν δότη ''ἐγκεφαλικῶς νεκρό'', ἐκείνη εἶναι ποὺ σκοτώνει τὸν ἀσθενῆ». Ὁπότε, σὲ τέτοιες περιπτώσεις «ἡ δωρεὰ ζωτικῶν ὀργάνων» γίνεται μὲ «ἀφαίρεση ζωῆς».
Ἡ Ι.Σ.Ε.Ε., ὅμως, ἀπεφάνθη λανθασμένως μὲ τὸ ἄρθρο 12 «τῶν 55 Βασικῶν Θέσεών της ἐπὶ τῆς Ἠθικῆς τῶν Μεταμοσχεύσεων» ὅτι: «...ἂν καὶ δὲν εἶναι ἁρμοδία θὰ ἠμποροῦσε νὰ δεχθῆ τὴν διεθνῶς ὁμόφωνον ἄποψιν ὅτι ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος ταυτίζεται μὲ τὸ ἀμετάκλητον βιολογικὸν τέλος τοῦ ἀνθρώπου». Καὶ ὅτι: «Ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος ἀποτελεῖ γεγονὸς ὁριστικῆς καὶ ἀναποτρέπτου καταστροφῆς τοῦ ἐγκεφάλου...». Ἐνῶ πρόκειται γιὰ μιὰ «ἄποψη» καὶ μόνον, ἡ ὁποία «οὐδόλως εἶναι διεθνῶς ὁμόφωνος».
Λανθασμένως, ἐπίσης, μὲ τὸ ἄρθρον 13 ἀπεδέχθη τὸν «ἐγκεφαλικὸν θάνατον» ὡς «τὸ βιολογικὸν τέλος τοῦ ἀνθρώπου», ἀλλὰ καὶ ὅτι: «...ἡ τεχνητὴ ὑποστήριξις τῆς ἀναπνοῆς προσωρινῶς ἀναχαιτίζει τὴν διαδικασίαν ἀποσυνθέσεως τοῦ σώματος, ὄχι ὅμως καὶ τὴν ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς». Διότι: Τὴν μὲν ἀποσύνθεση τοῦ σώματος δὲν ἀναχαιτίζει ἡ ὑποστήριξη τῆς ἀναπνοῆς, ἀλλὰ ἡ ὑποστήριξη τῆς κυκλοφορίας». Εἰς ὅ,τι δὲ ἀφορᾶ στὴν ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς, «ὄντως φοβερότατον τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον, πῶς ἡ ψυχὴ ἐκ τοῦ σώματος βιαίως χωρίζεται..». Καὶ ἐπειδὴ «οὐ φέρει τὸ μυστήριον ἔρευναν», δὲν μᾶς ἐπιτρέπεται «μεταίρειν ὅρια ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες ἡμῶν»!
Τὸ βιβλίο τῆς Ι.Σ.Ε.Ε. «Ἐκκλησία καὶ Μεταμοσχεύσεις» εἶναι διαποτισμένο μὲ τὴν ἀντίληψη ὅτι: «ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος ταυτίζεται μὲ τὸ ἀμετάκλητον βιολογικὸν τέλος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου». Προτρέπει μάλιστα ἡ Ι.Σ.Ε.Ε καὶ τὴν δωρεὰ ὀργάνων ἀπὸ «ἐγκεφαλικῶς νεκρό» μὲ τὴν ἐγκύκλιό της 2819/7.7.2005, κατὰ τὴν ὁποία κατέστησαν «δωρηταὶ ὀργάνων καὶ ἅπαντες οἱ Σεβασμιώτατοι Συνοδικοὶ Ἀρχιερεῖς».
Θὰ ἀντιληφθεῖ ἄραγε τὰ λάθη της; Ποιὸς ὅμως θὰ πείσει τὴν Ι.Σ.Ε.Ε. νὰ ἀναθεωρήσει τὸ βιβλίο «Ἐκκλησία καὶ Μεταμοσχεύσεις», προκειμένου νὰ μὴν παραπληροφορεῖται γιὰ τὸν «ἐγκεφαλικὸ θάνατο» τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας!
Ἀναδιπλώσεις τοῦ Ὑπ. Ὑγείας.
Πρὸ τῶν πιέσεων γιὰ τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση», ὁ κ. Λοβέρδος εἶχε πεῖ στὴ Βουλὴ ὅτι: «θὰ ξανασκεφθεῖ τὴν διάταξη τῆς «εἰκαζομένης συναίνεσης». Καὶ ὅτι: «Ὁ νόμος θὰ ἐφαρμοσθεῖ ὕστερα ἀπὸ δυὸ χρόνια, ἀφοῦ στὸ μεταξὺ θὰ ἐνημερώσει τοὺς πολίτες γιὰ νὰ δεχθοῦν τὴν εἰκαζομένη συναίνεση, ἡ ὁποία εἶναι καὶ τὸ ἀγκάθι καὶ τὸ πλέον συζητούμενο θέμα»... «Δὲν βλάπτει, ὅμως,-συμπλήρωσε-νὰ ὑπάρχει ὡς πρόβλεψη στὸ δικαιϊκό μας σύστημα». («Καθημερινή», 25.5.2011).
Περίεργη, βεβαίως, αὐτὴ ἡ «πρόβλεψη». Ὅταν εἶναι γνωστὸν ὅτι: ἡ «εἰκαζόμενη συναίνεση» δὲν ἔχει ἐφαρμοσθεῖ ποτὲ καὶ πουθενά. Καὶ στὴν Ἱσπανία, ὅπου ἔχει νομοθετηθεῖ, καὶ ἐκεῖ δὲν ἐφαρμόσθηκε.
Στὸν ψηφισθέντα νόμο 3984/2011, τὸ ἄρθρο 9 παρ. 2 διαλαμβάνει: «Ἡ ἀφαίρεση ὀργάνων ἀπὸ θανὸν πρόσωπο πραγματοποιεῖται ἐφ᾿ ὅσον, ὅσο ζοῦσε, δὲν εἶχε ἐκφράσει τὴν ἀντίθεσή του» σύμφωνα μὲ τὴν παρ. 3. στὴν ὁποία περιγράφεται ἡ διαδικασία ὑποβολῆς τῆς «δήλωσης ἀντίθεσής του» γιὰ τὴν ἀφαίρεση ὀργάνων του μετὰ θάνατον. Τὴν δήλωση αὐτή ὀφείλει νὰ ἀποστείλει στὸν Ἐθνικὸ Ὀργανισμὸ Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) ἐπικυρωμένη ἁρμοδίως γιὰ τὸ γνήσιο τῆς ὑπογραφῆς της, ὥστε ἡ ἄρνησή του νὰ καταχωρηθεῖ στὰ ἀρχεῖα της.
Ἐὰν ὅμως δὲν ἔχει προβεῖ στὴ γραφειοκρατικὴ αὐτὴ διαδικασία, γιὰ ἕναν ὁποιονδήποτε λόγο -ἠθελημένα ἢ μή- καί δέν ἔχει καταχωρηθεῖ στὸν Ε.Ο.Μ. ἡ δήλωση ἀρνήσεώς του, αὐτομάτως ἀντιμετωπίζεται ὡς δότης ὀργάνων, καὶ παρὰ τὴ θέλησή του.
Ἡ διάταξη τοῦ ἄρθρου 9 παρ. 2 ὁρίζει: «Ἡ ἔναρξη ἰσχύος τῆς παρούσης παραγράφου ἀρχίζει τὴν 1.6.2013. Δηλαδή, σὲ 40 ἡμέρες ἀπὸ σήμερα. Ἐπειδὴ δὲ «οἱ καιροὶ οὐ μενετοί»,
Ὀλίγα τινά πρὸς ἀξιοποίηση.
1. Οὐδεμία προετοιμασία τῶν πολιτῶν ἔχει γίνει γιὰ νὰ δεχθοῦν τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση». Ἑπομένως ὁ ὅρος τῆς ἐνημέρωσης, τὸν ὁποῖο ἔχει θέσει ὁ κ. Λοβέρδος ὡς προϋπόθεση γιὰ τὴν ἐφαρμογή της ἀπὸ 1ης .6.2013, δὲν ἔχει ἐκπληρωθεῖ.
2. Στὴν «εἰκαζομένη συναίνεση», μπορῶ νὰ εἰκάσω βάσει κάποιων δεδομένων, νὰ ὑποθέσω τοὺς λόγους ὡς πιθανὴ ἐκδοχὴ γιὰ ὁρισμένο ζήτημα. Δὲν εἶναι ὅμως θεμιτὸ νὰ ἐπαφίεται κανεὶς σὲ εἰκασίες, πιθανότητες, ὑποθέσεις «τρίτων» γιὰ «συναίνεση» ἐπὶ ἑνὸς τόσο σοβαροῦ ζητήματος.
3. «Συναίνεση» σημαίνει ὅτι ἐκφράζω «σύμφωνη γνώμη». Ποιὸς ὅμως μὲ ποιὸν καὶ σὲ τί «συναινεῖ»; Καὶ μὲ ποιὸ δικαίωμα παρεμβαίνει κάποιος «τρίτος» στὴ μὴ δηλωθεῖσα ἐν ζωῇ ἐγγράφως βούληση ἑνὸς «ἐγκεφαλικῶς νεκροῦ»;
4. Τὸ «Brain death» is not death, δηλαδή, «Ὁ ἐγκεφαλικὸς θάνατος» δὲν εἶναι θάνατος, ἦταν ὁ τίτλος μὲ τὸν ὁποῖο παρουσιάσθηκε παγκοσμίως «Ἡ Διακήρυξη τῆς Παπικῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν» ἀπὸ τὸ διαδίκτυο τῆς Ρ/Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὴ δὲ προῆλθε: «Μετὰ ἀπὸ τὴν ἐπανεξέταση πρὸς ἐπαλήθευση τῆς ἐγκυρότητος τῶν κριτηρίων τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου ἐπὶ ἑνὸς καθαρῶς ἐπιστημονικοῦ ἐπιπέδου», τὴν ὁποία εἶχε ζητήσει ὁ Πάπας Παῦλος-Ἰωάννης ὁ Β΄ ἀπὸ τὴν Συνδιάσκεψη τῆς Ἀκαδημίας Ἐπιστημῶν» (2 ἕως 3/2/2005). Δηλαδή, ἡ Ρ/Καθολικὴ Ἐκκλησία ἀπέρριψε καὶ πάλι τὸν ἐγκεφαλικὸ θάνατο, καὶ δὲν δέχεται ὅτι «ὁ ἐγκεφαλικῶς νεκρός, εἶναι νεκρός». Ἡ Ἑλλαδικὴ ὅμως Ὀρθοδοξία ἄλλως ἔδοξε!
5. Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἰερόθεος γράφει καὶ διὰ μακρῶν στὸ «Ἐκκλησία καὶ Μεταμοσχεύσεις» τῆς Ι.Σ.Ε.Ε. (σελ. 353 καὶ 359): «Στὴν περίπτωση τοῦ λεγομένου ἐγκεφαλικοῦ θανάτου, ὅταν μερικὰ ὄργανα κινοῦνται μὲ ὑποστηρικτικὲς ἐνέργειες, καὶ τότε ἐξακολουθεῖ νὰ ἐνεργεῖ ἡ ψυχὴ μέσα στὸν ἄνθρωπο, ἐφ' ὅσον ἐνεργεῖ σὲ ἄλλο σωματικὸ ὄργανο[...]. Καὶ ἐφ' ὅσον λειτουργεῖ ἡ καρδιά, λειτουργεῖ καὶ ἡ νοερὰ ἐνέργεια τοῦ ἀνθρώπου, ἀκόμη κι ἂν δὲν ἔχει συνείδηση τοῦ περιβάλλοντος κόσμου». Συνεπῶς, δὲν ἔχει ἐπέλθει οὔτε τότε ἡ ἀναχώρηση τῆς ψυχῆς!
6. Κατὰ τὴν «Ἐπιστημονικὴ καὶ Θεολογικὴ ἡμερίδα» τῆς Μητροπόλεως Γλυφάδας στὶς 11 Μαρτίου 2012, μὲ θέμα: «Εἶναι πραγματικὸς θάνατος ὁ λεγόμενος ''ἐγκεφαλικὸς θάνατος'';» ἀπεδείχθη ὅτι, «Ὁ λεγόμενος ''ἐγκεφαλικὸς θάνατος'' δὲν εἶναι θάνατος». Αὐτὴ δὲ ἡ διαπίστωση ἐνισχύεται καὶ μὲ τὴ σημερινὴ ἡμερίδα. Ὁπότε, «ἡ δωρεὰ ζωτικῶν ὀργάνων» καθίσταται πλέον καὶ «ἀφαίρεση ζωῆς»!
Συμπεράσματα.
Ἡ «εἰκαζόμενη συναίνεση» τοῦ νόμου 3984/2011 εἶναι ἕνα ἐπιστημονικοφανὲς τέχνασμα μὲ νομικίστικες προσαρμογὲς κατὰ τὶς ἐπιδιώξεις τῶν ἐμπνευστῶν της, πρὸς ὑφαρπαγὴ ζωτικῶν ὀργάνων γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις ἀπὸ ἕναν ἐγκεφαλικῶς νεκρό. Ἑπομένως, «μὲ ἀφαίρεση ζωῆς» ἀπὸ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει ἀποβιώσει.
Μὲ τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση» καταργεῖται ἡ ἰδιοπροσωπία καὶ τὸ αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου, μὲ πλήρη ἀδιαφορία καὶ γιὰ τὴν ἱερότητα τοῦ σώματος τοῦ νεκροῦ.
Κατὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία «ἡ ὑφαρπαγὴ τοῦ αὐτεξουσίου τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀντίθετη πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν ἄνθρωπο».
Μὲ τὴν διάγνωση τοῦ «ἐγκεφαλικοῦ θανάτου», ἄσχετοι πρὸς τὸν θανόντα θὰ ἐκχωροῦν μὲ τὴν «εἰκαζομένη συναίνεση» τὰ ζωτικὰ ὄργανά του ὡς δῆθεν «πτωματικά» γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις, ποὺ ἐνδέχεται νὰ ἰσοδυναμεῖ μὲ φόνο.
Πρόκειται, συνεπῶς, γιὰ πλήρη εὐτελισμὸ τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου, ὡσὰν νὰ εἶναι «res», δηλαδὴ ἕνα «πράγμα», ἢ μιὰ χαλασμένη μηχανὴ ἀπὸ τὴν ὁποία μποροῦν νὰ παίρνουν κομμάτια της ὡς ἀνταλλακτικά.
Ὁ σκοπὸς ὅμως ἐξεύρεσης ὀργάνων γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις «δὲν ἐξαγιάζει τὰ μέσα». Καὶ δὲν μπορεῖ κανείς, μὲ τὸ «ἔτσι θέλω» τῆς «εἰκαζομένης συναίνεσης» νὰ ἁρπάζει τὰ ὄργανα ἑνὸς ἄλλου, καταστρέφοντας καὶ κάθε εὐγενὲς αἴσθημα ἀλτρουϊσμοῦ καὶ ἀγάπης ὑπὲρ τῶν μεταμοσχεύσεων.
Γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς λόγους, ἡ «εἰκαζόμενη συναίνεση» θὰ πρέπει νὰ καταργηθεῖ. Οἱ μεταμοσχεύσεις, βεβαίως, πρέπει νὰ προάγωνται, ὄχι ὅμως καὶ μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο. Ἕνας τέτοιος δὲ εἶναι καὶ ἡ «εἰκαζόμενη συναίνεση».
Χρειάζεται ὅμως μεθοδευμένη καὶ ἀδιάκοπη προσπάθεια, διότι πολλὰ εἶναι τὰ ἰδιοτελῆ συμφέροντα πολλῶν ἄλλων.
Ἐκφράζεται, λοιπόν, ἡ εὐχή: Τὴν κατάργησή της νὰ κατορθώσει ἡ ἀγωνιστικότητα τῶν ἀνθρώπων τῆς ἡμερίδας αὐτῆς, μὲ τὰ ἀδιάσειστα καὶ πειστικὰ ἐπιχειρήματά της.
--------------------------------------------------------------
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ,
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ,
ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ, ΒΟΥΛΑΣ, ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ και ΒΑΡΗΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ:
ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Ο ΛΕΓΟΜΕΝΟΣ « ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ»;
Κυριακή 11 Μαρτίου 2012
Συνεδριακό Κέντρο «ATTIKA CENTRE»
Αρτεμισίου 1-3, Γλυφάδα, Αθήνα 166-75
Τηλ: +30 210 8914000 - Fax: +30 210 8914099
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΟΣ
Ὥρα 11:15 Ἐναρκτήριος Προσευχή καί Χαιρετισμός ἀπό τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην μας κ. Παῦλον
Ὥρα 11:30 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Ἀθανάσιον Ἀβραμίδην, Καρδιολόγον, Ὁμότιμον Καθηγητήν Παθολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα: «Ὁ λεγόμενος ἐγκεφαλικός θάνατος εἶναι πραγματικός θάνατος;»
Ὥρα 11:50 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Κωνσταντῖνον Καρακατσάνην, Καθηγητήν τῆς Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τοῦ Α.Π. Θ. , μέ θέμα: «Ἡ ἐπινόηση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου, λόγοι, ἀσυνέπειες καί ἀντιφάσεις καί συνέπειες».
Ὥρα 12:10 Εἰσήγησις ἀπό τόν κ. Ἐμμανουήλ Παναγόπουλον, Ἄμ. Ἐπίκουρον Καθηγητήν τῆς Χειρουργικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μέ θέμα: «Διασώζεται ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος;»
Ὥρα 12:30 Διάλειμμα
Ὥρα 13:00 Εἰσήγησις ἀπό τόν Αἰδεσ. Πρωτοπρεσβύτερον π. Στέφανον Στεφόπουλον, τῆς Ἱ. Μητροπ. Χαλκίδος , μέ θέμα: «Ἐγκεφαλικός θάνατος. Πώς μία καινοφανής θεωρία, ἀναιρεῖ τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου».
Ὥρα 13:20 Εἰσήγησις ἀπό τόν Αἰδεσ. Πρωτοπρεσβύτερον π. Κωνσταντῖνον Στρατηγόπουλον, τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, μέ θέμα: «Δείγματα ἑρμηνευτικῆς καί Πατερικῆς προσεγγίσεως, ἀναιρετικά τῆς ἐννοίας τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου».
Ὥρα 13:40 - 15:00 Συζήτησις καί πoρίσματα.
Ὥρα 15:00 Λῆξις Ἡμερίδος
Δείτε το βίντεο των ομιλιών της παραπάνω ημερίδας
-----------------------
Ταυτίζεται με το τέλος ο εγκεφαλικός θάνατος;
του
Κωνσταντίνου Γ. Καρακατσάνη*
O θάνατος είναι ένα βιολογικό φαινόμενο και πρέπει να έχει εφαρμογή σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, φυτικούς και ζωικούς. Τα κριτήρια του θανάτου, όμως, είναι δυνατόν να είναι διαφορετικά για τους διάφορους οργανισμούς. Το κατάλληλο κριτήριο θανάτου για τα θερμόαιμα ζώα είναι η οριστική διακοπή της κυκλοφορίας οξυγονωμένου αίματος, η οποία ακολουθείται από απώλεια της ακεραιότητας των κυτταρικών μηχανισμών από τους οποίους εξαρτάται η ζωή και από την έναρξη της αποσύνθεσης.
Ο θάνατος των ανθρώπων είναι ένα αντικειμενικό βιολογικό φαινόμενο και είναι δυνατόν να ορισθεί ως η αμετάκλητη διακοπή της λειτουργίας του οργανισμού, θεωρουμένου ως ενιαίου όλου. Το κατάλληλο κριτήριο διάγνωσης του θανάτου στον άνθρωπο είναι η μη αναστρέψιμη διακοπή της κυκλοφορίας οξυγονωμένου αίματος.
Όπως είναι γνωστό, μέχρι το έτος 1968 το κριτήριο διάγνωσης του θανάτου του ανθρώπου ήταν η μη αναστρέψιμη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος και της αναπνευστικής λειτουργίας. Το έτος 1968 η ad hoc επιτροπή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Harvard των ΗΠΑ (AdhocHarvardCommittee) εισηγήθηκε την αποδοχή ενός νέου, νευρολογικού, κριτηρίου θανάτου. Σύμφωνα με το κριτήριο αυτό, νεκροί είναι οι ασθενείς οι οποίοι ευρίσκονται σε βαθύ, μη αντιδρών, απνοϊκό κώμα και στους οποίους δεν υπάρχει «ευδιάκριτη» δραστηριότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος («εγκεφαλικός θάνατος», «ε.θ.»).
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο καθηγητής R. Adams -στον οποίο η προαναφερθείσα επιτροπή ανέθεσε την εξεύρεση κατάλληλου νευρολογικού κριτηρίου για το νέο (νευρολογικό) ορισμό του θανάτου- έγραφε ότι στον «ε.θ.» υπάρχει πλήρης αδυναμία πρόσληψης ερεθισμάτων και απόκρισης σ’αυτά, η οποία αφορά όλες τις αποκρίσεις, δηλαδή του εγκεφάλου, του εγκεφαλικού στελέχους και του νωτιαίου μυελού. Ετσι, σύμφωνα με την επιτροπή του Harvard, οι «εγκεφαλικώς νεκροί» («ε.ν.») δεν εμφανίζουν κινήσεις ούτε οποιοδήποτε αντανακλαστικό.
• Ποιοι λόγοι επέβαλαν την αλλαγή της έννοιας του θανάτου;
Είναι πολύ ενδιαφέρον να γίνει γνωστό ότι οι λόγοι για τους οποίους η προαναφερθείσα επιτροπή (Ad hoc Harvard Committee) εισήγαγε την έννοια του «ε.θ.» ήταν, πρώτον, για να ελαττωθεί το «φορτίο» των συγγενών και των Μονάδων Εντατικής θεραπείας (ΜEΘ) από τους ασθενείς αυτούς, οι οποίοι δεν είχαν προοπτική αποκατάστασης, και δεύτερον, γιατί, αν εξακολουθούσε να ισχύει το παλαιό κριτήριο θανάτου, θα υπήρχαν διαφωνίες για τη λήψη ζωτικών οργάνων από τους «ε.ν.» ασθενείς προς μεταμόσχευση.
Ο πρόεδρος της ad hoc επιτροπής του Harvard, Henry Beecher, ήταν πολύ αποκαλυπτικός όταν έγραφε ότι η επιλογή του ορισμού του θανάτου είναι μια αυθαίρετη επιλογή και ότι ζωή είναι το να μπορείς να λειτουργείς.
Βλέπει επομένως σαφώς ο απροκατάληπτος μελετητής του θέματος ότι η έννοια του «ε.θ.», ως έννοια ταυτόσημη με το θάνατο, αναδύθηκε για καθαρά ωφελιμιστικούς λόγους. Εδώ πρέπει να λεχθεί ότι, ήδη από το 1959, Γάλλοι ιατροί είχαν μεν περιγράψει την κλινική εικόνα του απνοϊκού, βαθέος μη αντιδρώντος κώματος με τη μεγάλη αιμοδυναμική αστάθεια, αλλά δεν ταύτιζαν την κατάσταση αυτή με το θάνατο του ανθρώπου.
Κριτήρια για τον ορισμό του «ε.θ.»: Τα κριτήρια της επιτροπής του Harvard υπέστησαν τροποποιήσεις, και έτσι το 1981 ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων επί του θανάτου στις ΗΠΑ εισήγαγε τον «ενιαίο» ορισμό του θανάτου, σύμφωνα με τον οποίο ένας άνθρωπος είναι νεκρός είτε με βάση το παλαιό καρδιο-αναπνευστικό κριτήριο είτε με βάση τη μη αναστρέψιμη απώλεια όλων των λειτουργιών ολοκλήρου του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του εγκεφαλικού στελέχους. Το 1971 εξάλλου, δύο νευροχειρουργοί στις ΗΠΑ (Mohandas & Chou) εισηγήθηκαν ότι η απώλεια των λειτουργιών μόνο του εγκεφαλικού στελέχους είναι αναγκαία και επαρκής συνθήκη για να χαρακτηρισθεί ο άνθρωπος «ε.ν.». Την τελευταία αυτή άποψη ασπάστηκε, με δύο διαδοχικές αποφάσεις της, τη δεκαετία του 1970, και η «αγγλική σχολή», αλλά και η χώρα μας, τόσο παλαιότερα όσο και πλέον πρόσφατα με το νόμο 2737/1998.
Σύμφωνα με το θεωρητικό της «αγγλικής σχολής» C. Pallis, «ο θάνατος ορίζεται ως η μη αναστρέψιμη απώλεια της ικανότητας για αυτόματη αναπνοή σε συνδυασμό με τη μη αναστρέψιμη απώλεια της ικανότητας για συνείδηση».
Από ετών, τέλος, συζητείται η καθιέρωση της θεωρούμενης απώλειας των ανώτερων διανοητικών λειτουργιών και της συνείδησης του ανθρώπου ως αναγκαίου και επαρκούς κριτηρίου θανάτου, χωρίς να εξετάζεται εάν υπάρχουν φυτικές λειτουργίες στους ασθενείς αυτούς (higher brain formulation of death). Σύμφωνα με τους εισηγητές αυτού του κριτηρίου του θανάτου, ο θάνατος θα πρέπει ν’ αντανακλά το θάνατο του ανθρώπου ως προσώπου μάλλον, παρά το θάνατο του ανθρώπου ως οργανισμού.
Εάν επικρατήσει αυτό το κριτήριο για τη διάγνωση του «ε.θ.»,τότε νεκροί θα θεωρούνται όχι μόνον οι «ε.ν.», αλλά και οι ασθενείς οι οποίοι ευρίσκονται σε μόνιμη φυτική κατάσταση και, ενδεχομένως, όλοι οι βαριά απνοϊκοί ασθενείς, των οποίων η προσωπικότητα έχει πλήρως αποδιοργανωθεί.
Ενστάσεις στην έννοια του «ε.θ.»: Μολονότι η έννοια του «ε.θ.» έχει γίνει αποδεκτή από πλείστους ερευνητές σ’ όλο τον κόσμο, έχουν εκφρασθεί και αντίθετες απόψεις, τόσο παλαιότερα όσο και πρόσφατα. Έτσι έχει υποστηριχθεί ότι η έννοια του «ε.θ.», τόσο αυτή που στηρίζεται στη (θεωρούμενη) μη αναστρέψιμη απώλεια μόνο των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους (Αγγλία, Ελλάδα) όσο και αυτή που στηρίζεται στη (θεωρούμενη) μη αναστρέψιμη απώλεια όλων των λειτουργιών ολόκληρου του εγκεφάλου (ΗΠΑ), είναι μια έννοια χωρίς ακριβή κλινική ή παθολογοανατομική βάση και γι’ αυτόν το λόγο τα κριτήρια διαγνώσεώς του είναι αυθαίρετα, και ότι οι «ε.ν.» δωρητές οργάνων, με οποιοδήποτε εκ των προαναφερθέντων κριτηρίων, δεν είναι νεκροί.
Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Harvard, Robert Truog, υποστηρίζει ότι η έννοια του «ε.θ.» παραμένει ασυνάρτητη στη θεωρία και συγκεχυμένη στην πράξη, ενώ ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι ο «ε.θ.» είναι έννοια διαφορετική απ’ εκείνη του θανάτου του ανθρώπου και ότι επινοήθηκε για την απόκτηση οργάνων για μεταμοσχεύσεις. Την ίδια θέση, ότι δηλαδή η αιτία της εφεύρεσης (ή επινόησης) του «ε.θ.» ήταν η ανάγκη για εξοικονόμηση οργάνων για μεταμοσχεύσεις, διατυπώνει πρόσφατα και ο εκδότης του παγκοσμίως γνωστού ιατρικού περιοδικού «British Medical Journal».
«Εγκεφαλικώς νεκροί» ασθενείς που υποστηρίζονται σε ΜΕΘ διατηρούν τη λειτουργία της κυκλοφορίας του αίματος και διάφορες υπολειπόμενες λειτουργίες του ΚΝΣ, αφομοιώνουν τροφές, διατηρούν τις λειτουργίες της ούρησης και της αφόδευσης, επουλώνουν τραύματα, κυοφορούν (έχουν παραμείνει μέχρι 3,5 μήνες στις ΜΕΘ) και γεννούν με καισαρική τομή βιώσιμα νεογνά.
• Υπάρχουν υπολειπόμενες λειτουργίες του εγκεφάλου σε «ε.ν.» ασθενείς;
Κατά τη διάρκεια των 34 ετών αφ’ ότου ως νέο κριτήριο θανάτου ορίστηκε η έννοια του «ε.θ.» έχουν υπάρξει πάρα πολλές μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες έχουν παρατηρηθεί σε «ε.ν.» ασθενείς τα παρακάτω:
v Ύπαρξη υποθαλαμικών-ενδοκρινικών λειτουργιών, όπως π.χ. διατήρηση του ισοζυγίου του ύδατος, διατήρηση σταθερής της θερμοκρασίας του ασθενούς κ.λπ.
v Διατήρηση σταθερής αιμοδυναμικής κατάστασης, συνήθως για λίγες ημέρες και σπανιότερα για εβδομάδες ή και μήνες.
v Διατήρηση πραγματικής ηλεκτροεγκεφαλογραφικής δραστηριότητας, η οποία επέμενε μέχρι 168 ώρες από τη διάγνωση του «ε.θ.». Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις υπάρχει πραγματική ηλεκτροεγκεφαλογραφική δραστηριότητα τουλάχιστον για λίγες ημέρες, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν δυνατόν ν’ αναδειχθεί η ύπαρξη εγκεφαλικής αιματικής ροής.
v Ύπαρξη εγκεφαλικής αιματικής ροής, η οποία αναδεικνύεται καλύτερα με τη χορήγηση λιπόφιλων ραδιοφαρμάκων, τα οποία προσλαμβάνονται από ζωντανά εγκεφαλικά κύτταρα (Τc99m-HMPAO) στα εγκεφαλικά ημισφαίρια, στην παρεγκεφαλίδα και το εγκεφαλικό στέλεχος ή στα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου.
Μερικοί «ε.ν.» ασθενείς, κατά τη διάρκεια της χειρουργικής τομής για λήψη των οργάνων τους, εμφανίζουν σαφή αιμοδυναμική απόκριση, υπό την έννοια ανάπτυξης ταχυκαρδίας και αύξησης της συστηματικής αρτηριακής πίεσης. Έχει επίσης παρατηρηθεί σε «ε.ν.» ασθενείς άνοιγμα των οφθαλμών με ελάχιστη ανύψωση των βλεφάρων (ώστε ν’ αποκαλύπτεται η αρχή της ίριδας) σαν απάντηση σε επώδυνα ερεθίσματα.
v Πολλοί «ε.ν.» ασθενείς (μέχρι 75%) εμφανίζουν αυτόματες κινήσεις (αργή ανύψωση των βραχιόνων – ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο – ρυθμική κάμψη του ισχίου και του γόνατος, στροφή της κεφαλής προς τη μία πλευρά, σταύρωμα των χειρών στο στήθος, κινήσεις των χειρών προς τον τράχηλο και την κάτω γνάθο, προσπάθεια να καθίσουν στο κρεβάτι τους κ.λπ.) συνήθως λίγα λεπτά μετά την προσωρινή ή οριστική αποσύνδεση από τον αναπνευστήρα, ακόμη όμως και στο νεκροτομείο.
Οι κινήσεις αυτές, που ονομάζονται «σημείο του Λαζάρου», έχουν χαρακτηρισθεί «σύνθετες νωτιαίες αποκρίσεις» ή «σύνθετα νωτιαία αντανακλαστικά», αλλά Αμερικανοί ερευνητές σχολιάζουν ότι δεν πρόκειται περί γνωστών αντανακλαστικών. Επιπροσθέτως, τόσο σύμφωνα με τα κριτήρια της επιτροπής του Ηarvard όσο και με τα κριτήρια της Μinnesota, δεν παρατηρούνται αυτόματες κινήσεις σε «ε.ν.» ασθενείς.
Το πλέον ενδιαφέρον είναι ότι οι κινήσεις αυτές χαρακτηρίστηκαν σχετικώς πρόσφατα, από τον καθηγητή Fred Plum, «συντονισμένες», «ημισκόπιμες» και «ημικατευθυνόμενες», διότι δίνουν σαφώς την εντύπωση ότι ενέχουν κάποιο σκοπό. Επειδή μάλιστα οι κινήσεις αυτές είναι «ενοχλητικές», όταν συμβαίνουν κατά την εγχείρηση για λήψη οργάνων από «ε.ν.» ασθενείς, συνιστάται να χορηγούνται παραλυτικά φάρμακα, για να μην εκλύονται οι κινήσεις αυτές.
v Έχει παρατηρηθεί σε «ε.ν.» η ύπαρξη ορισμένων αντανακλαστικών του εγκεφαλικού στελέχους, όπως είναι το αντανακλαστικό του μασητήρος, το στοματικό αντανακλαστικό, πλέον δε πρόσφατα και άλλες κινήσεις, αλλά συχνά και δακρύρροια κατά τη διάρκεια της τομής για λήψη οργάνων από τους ασθενείς αυτούς. Τα ευρήματα αυτά ακυρώνουν τη διάγνωση του «ε.θ.», δεδομένου ότι το εγκεφαλικό στέλεχος στους «ε.ν.» θεωρείται νεκρό, ενώ δεν είναι, αφού παρατηρούνται αντανακλαστικά τα οποία εδράζονται στο εγκεφαλικό στέλεχος.
v Για τη διάγνωση του θανάτου του εγκεφαλικού στελέχους ελέγχονται έξι αντανακλαστικά, από τα οποία σπουδαιότερο είναι το αντανακλαστικό της άπνοιας, που ελέγχεται με τη δοκιμασία της άπνοιας. Η δοκιμασία της άπνοιας στηρίζεται σε ανεπαρκή δεδομένα και είναι δυνατόν να είναι καθεαυτήν βλαπτική για ένα ήδη τόσο βεβλαμμένο εγκέφαλο ή ακόμη είναι δυνατόν ν’ αποδειχθεί θανατηφόρος. Δεδομένου μάλιστα ότι η προαναφερθείσα δοκιμασία δεν έχει δυνητικό όφελος για τον ελεγχόμενο ασθενή, θεωρείται ότι η χρησιμοποίηση της είναι σαφώς ανήθικη.
Ο ουδός (το κατώφλι) του διοξειδίου του άνθρακος στο αρτηριακό αίμα, για να χαρακτηριστεί η δοκιμασία αυτή θετική (παθολογική), είναι τα 50mm Ηg στην Αγγλία, τα 50-55 στον Καναδά, τα 60 στις ΗΠΑ, ενώ πρόσφατα γίνεται σύσταση ο ουδός αυτός να είναι μεγαλύτερος από 100 mmHg, διότι υπήρξαν περιπτώσεις «ε.ν.» ασθενών οι οποίοι εμφάνισαν αυτόματη αναπνοή σε τιμές διοξειδίου του άνθρακος πολύ πάνω από τα 60 mm Hg30. Και ο χρόνος όμως της απνοϊκής οξυγόνωσης του ασθενούς ποικίλλει στα διάφορα πρωτόκολλα από 3-20 min.
Περαιτέρω, όπως αναγράφεται πρόσφατα, στο 41 % των χωρών ανά τον κόσμο (και στην Ελλάδα) η δοκιμασία της άπνοιας δεν εκτελείται επαρκώς σωστά (σύμφωνα με τις υποδείξεις της Αμερικανικής Νευρολογικής Ακαδημίας).
v Εχει παρατηρηθεί η ύπαρξη προκλητών δυναμικών του εγκεφαλικού στελέχους σε μικρό αριθμό «ε.ν.» ασθενών, εύρημα το οποίο επίσης ακυρώνει τη διάγνωση του «θανάτου του εγκεφαλικού στελέχους».
Τέλος, σε μικρό αριθμό «ε.ν.» παιδιατρικών ασθενών έχει πράγματι παρατηρηθεί μερική ανάκτηση των λειτουργιών του ΚΝΣ, η οποία διατηρήθηκε από λίγες ημέρες μέχρι λίγους μήνες.
• Υπάρχει συνείδηση στους «ε.ν.» ασθενείς;
Σύμφωνα με την κλασική Νευρολογία η συνείδηση του ανθρώπου διακρίνεται στην εγρήγορση («arousal») και στο περιεχόμενο της συνείδησης (content of consciousness). Σύμφωνα εξάλλου με τον προαναφερθέντα ορισμό του C. Pallis, ο οποίος ισχύει και στην Ελλάδα, ο θάνατος ορίζεται ως «η οριστική απώλεια της ικανότητας για συνείδηση, σε συνδυασμό με την οριστική απώλεια της ικανότητας για αυτόματη αναπνοή». Πρέπει να διευκρινισθεί ότι «η οριστική απώλεια της ικανότητας για συνείδηση», όπως διευκρινίζεται από τον εισηγητή της C. Pallis, αφορά μόνο την εγρήγορση.
Το περιεχόμενο της συνείδησης δεν είναι δυνατόν να επισκοπηθεί και να ελεγχθεί σήμερα από την Ιατρική επιστήμη με οποιαδήποτε ιατρική δοκιμασία, διότι αυτό είναι μια υποκειμενική εμπειρία. Ο περιορισμός αυτός ισχύει πολύ περισσότερο στις περιπτώσεις των «ε.ν.» ασθενών, όπου φαίνεται ότι η εγρήγορση είναι καταργημένη και επομένως δεν υπάρχει πρόσβαση στο περιεχόμενο της συνείδησης.
Aξίζει να σημειωθεί ότι, υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις, ο προαναφερθείς ισχύων ορισμός του θανάτου στη χώρα μας είναι δυνατόν να είναι επαρκής για ζώα, τα οποία κατά τεκμήριο στερούνται του περιεχομένου της συνείδησης (υπό την έννοια των προσωπικών αυτοσυνείδητων εμπειριών, σκέψεων, γνώσεων που έχουν αποκτηθεί, αποφάσεων, σχεδίων και μελλοντικών επιδιώξεων, αισθημάτων κ.λπ.), αλλ’ όχι για ανθρώπους, αφού δεν εξετάζεται το τι συμβαίνει με το περιεχόμενο της συνείδησης.
Από τα προαναφερθέντα γίνεται φανερό ότι η διάγνωση του θανάτου του ανθρώπου «στηρίζεται» σε μια αναπόδεικτη υπόθεση, ότι δηλαδή δεν υπάρχει περιεχόμενο της συνείδησης, ενώ αυτό δεν είναι δυνατόν ν’ αποδειχθεί.
Στο Β’ Παγκόσμιο Συμπόσιο για τον «ε.θ.», το οποίο έγινε το 1996, τονίσθηκε από τη γερμανική αντιπροσωπεία ότι «ασθενείς σε βαθιά κωματώδη κατάσταση με κατεστραμμένο εγκεφαλικό στέλεχος, που πληρούσαν όλα τα κριτήρια θανάτου του εγκεφαλικού στελέχους αλλά με διατηρημένα τα εγκεφαλικά ημισφαίρια, θα ήταν δυνατόν να σκεφθούν, αισθανθούν κ.λπ.».
Οι σημαντικές εξάλλου δυσχέρειες στην ορθή διάγνωση του «ε.θ.» καταδεικνύονται από το γεγονός ότι, σύμφωνα με τους Goudreau και συν., λιγότερο από 15% των ιατρών εκτελούσαν επαρκώς τη βασική, για τη διάγνωση του «ε.θ.», δοκιμασία της άπνοιας στο Colorado και την California και ότι, σύμφωνα με τον καθηγητή Wijdicks, σε σύνολο 93 «ε.ν.» παιδιών, τα οποία νοσηλεύονταν σε ΜΕΘ στις ΗΠΑ, στο 22% εξ αυτών η διάγνωση του «ε.θ,» ήταν εσφαλμένη.
Απ’ όλα όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ο «ε.θ.» δεν ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου. Το συμπέρασμα αυτό στηρίζεται στο γεγονός ότι στους «ε.ν.» ασθενείς υπάρχουν υπολειπόμενες λειτουργίες του εγκεφάλου και σχεδόν πλήρεις λειτουργίες του υπόλοιπου σώματος με την κατάλληλη υποστήριξη στις ΜΕΘ και ότι η διάγνωση του «ε.θ.», τουλάχιστον στο μέρος που αφορά τη μη ύπαρξη περιεχομένου της συνείδησης, στηρίζεται σε μια αναπόδεικτη υπόθεση.
«Εγκεφαλικός θάνατος» και μεταμοσχεύσεις οργάνων
Όπως έγινε εμφανές από το πρώτο δημοσίευμα της ad hoc επιτροπής του Harvard, το 1968, για το θέμα του «ε.θ.» και επιβεβαιώθηκε και στην Ελλάδα με τους σχετικούς νόμους που ακολούθησαν, η έννοια του «ε.θ.» συνδέθηκε εξαρχής με τις μεταμοσχεύσεις. Όπως μάλιστα προαναφέρθηκε, διάφοροι ερευνητές θεωρούν ότι ο «ε.θ.» είναι έννοια διαφορετική απ’ εκείνη του θανάτου του ανθρώπου και ότι επινοήθηκε για την απόκτηση οργάνων για μεταμοσχεύσεις.
Άλλοι θεωρούν ότι αποδεκτές είναι μόνον οι μεταμοσχεύσεις που γίνονται αφιλοκερδώς, από υγιείς δωρητές εν ζωή, και αφορούν είτε διάφορους ιστούς είτε τον ένα νεφρό, τμήμα του ήπατος ή των πνευμόνων. Οι προαναφερθείσες μεταμοσχεύσεις προϋποθέτουν, οπωσδήποτε, την ελεύθερη συγκατάθεση του δωρητή, αφού προηγηθεί ενημέρωση για τις πιθανές βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της δωρεάς,
Η χώρα μας είναι από τις πρώτες χώρες σ’ αυτού του είδους τις μεταμοσχεύσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλό αίσθημα φιλαλληλίας και αγάπης για τον πάσχοντα συνάνθρωπο. Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι σε πρόσφατη έκκληση από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προσφέρθηκαν τέσσερις εθελοντές να δωρίσουν τμήμα του ήπατος τους σε παιδάκι που το είχε άμεση ανάγκη. Με έκπληξη, όμως, οι υποψήφιοι δωρητές πληροφορήθηκαν ότι ο ισχύων νόμος στη χώρα μας, ο 2737/1999, δεν επιτρέπει μεταμοσχεύσεις από μη συγγενείς δωρητές.
Οι μεταμοσχεύσεις, όμως, από «εγκεφαλικώς νεκρούς» προσκρούουν στο ηθικό δίλημμα ότι οι ασθενείς αυτοί, σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, δεν είναι δυνατόν να χαρακτηρισθούν νεκροί. Βέβαια, κάθε κοινωνία είναι δυνατόν να νομοθετεί και να μεταθέτει τα όρια της ζωής και του θανάτου κατά το δοκούν, με την προϋπόθεση, όμως, ότι έχει ενημερώσει επαρκώς τους πολίτες της και έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεση τους.
Φρονούμε ότι και στην προκειμένη περίπτωση, η έλλειψη κλινών στις ΜΕΘ και η έλλειψη οργάνων για μεταμοσχεύσεις δεν αποτελούν επαρκείς λόγους για αλλαγή της έννοιας του θανάτου, διότι το τίμημα αυτού του εγχειρήματος είναι ανυπολόγιστο. Οι προτάσεις που έχουν γίνει για νομοθετική ρύθμιση της αγοραπωλησίας και άλλων οικονομικών συναλλαγών, που αφορούν τη διάθεση ανθρωπίνων οργάνων, ίσως δεν είναι οι σοβαρότερες συνέπειες. Σε διάφορες χώρες έχει ήδη νομοθετηθεί η «τεκμαιρόμενη συναίνεση», ενώ υποστηρίζεται και η άποψη ότι τα όργανα των πολιτών αποτελούν «εθνικό πλούτο» και επομένως είναι στη διάθεση, με την καθιέρωση σχετικής νομοθεσίας, των εκάστοτε κρατούντων!!!
Η πρόσφατα εφαρμοζόμενη πρακτική των μεταμοσχεύσεων από «δωρητές», των οποίων έχει σταματήσει η καρδιακή λειτουργία (non-heartbeatingdonors) είτε αυτόματα (χωρίς να έχει γίνει προσπάθεια καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης) είτε κατόπιν άρσης της θεραπευτικής αγωγής του ασθενούς (με τη συγκατάθεση του ίδιου ή του περιβάλλοντος του) συνιστά στην πραγματικότητα μία συγκεκαλυμμένη μορφή ευθανασίας σε συνδυασμό με την «τεκμαιρόμενη συναίνεση», σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις.
Εάν, τέλος, επικρατήσει, όπως διαφαίνεται, ως κριτήριο «ε.θ.» η θεωρούμενη απώλεια των ανώτερων διανοητικών λειτουργιών και της προσωπικότητας του ανθρώπου, τότε θα χαρακτηρίζουμε νεκρούς -και θα χρησιμοποιούνται ως «αναλώσιμα υλικά»- ακόμη και ασθενείς που έχουν δική τους αυτόματη αναπνοή. Ήδη, άλλωστε, ο όρος «υλικό» άρχισε να χρησιμοποιείται για τα έμβρυα, με σκοπό τη νομική κάλυψη των πειραμάτων για δημιουργία οργάνων με την τεχνική της (θεραπευτικής) κλωνοποίησης!
Είναι επαρκώς ενημερωμένες οι συντεταγμένες εξουσίες, αλλά και οι Έλληνες πολίτες, για όλες αυτές τις δυνητικές συνέπειες;
* Αναπληρωτής καθηγητής Α.Π.Θ, διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής του Ιατρικού Τμήματος του Α.Π.Θ., ΓΠΝ Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο».
ΠΗΓΗ: ΙΑΤΡΙΚΑ (ΕΝΘΕΤΟ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ») – 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2002
Ακούστε επίσης σχετική επιστημονική εισήγηση του συγγραφέα του παραπάνω άρθρου μέ θέμα: «Ἡ ἐπινόηση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου, λόγοι, ἀσυνέπειες καί ἀντιφάσεις καί συνέπειες» σε ημερίδα της Ι.Μ. Γλυφάδας (11.03.2012)
—–
Το παρακάτω ενδεικτικό περιστατικό αποτελεί μάλλον επιβεβαίωση των ισχυρισμών του ανωτέρω συγγραφέα:
19χρονη ξύπνησε από κώμα την ώρα που θα της αφαιρούσαν τα όργανα
Η 19χρονη Καρίνα μετά από ένα σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα έπεσε σε κώμα και σύμφωνα με τους γιατρούς ήταν απίθανο να συνέλθει…
Η 19χρονη νοσηλευόταν σε κατάσταση κώματος στο νοσοκομείο Aarhus στη Δανία και οι γιατροί θεωρούσαν τόσο απίθανο το έφηβο κορίτσι να συνέλθει με αποτέλεσμα να πείσουν την οικογένειά της να σταματήσει η θεραπέια και να δωρίσουν τα όργανά της.
Οι γονείς του κοριτσιού που στάθηκε την τελευταία στιγμή τυχερή και έζησε, αποφάσισαν να μηνύσουν τους γιατρούς του νοσοκομείου και μάλιστα καταγγέλουν πως κάτι ύποπτο βρίσκεται πίσω από την απόφασή τους να δωρίσουν τα όργανα της κόρης τους. Σύμφωνα με τους ίδιους, το παιδί τους νοσηλευόταν μόλις 3 ημέρες και οι γιατροί βιάστηκαν να τους πείσουν πως δε θα ζήσει. Υποστηρίζουν πως οι γιατροί έιχαν κάποιο λόγο που ήθελαν να “σκοτώσουν” την κόρη τους για να πάρουν τα ζωτικά της όργανα.
Από την άλλη οι γιατροί υποστηρίζουν πως δεν έγινε σωστή συνεννόηση με τους γονείς του κοριτσιού και πως η θεραπέια που της χορήγησαν ουσιαστικά την έσωσε. Η υπόθεση θα συνεχιστεί στα δικαστήρια… Το μόνο σίγουρο είναι πως η Καρίνα κέρδισε τη ζωή της!
Πηγή: http://www.newsit.gr
------------------------------------------------------------
Δείτε κείμενα σχετικά με την προβληματική του εγκεφαλικού θανάτου στο ιστολόγιο ALOPSIS
· Τι θα θέλαμε να μάθουμε για τον εγκεφαλικό θάνατο (Αθανάσιος Β. Αβραμίδης, καρδιολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών)
· ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ (Πρεσβυτέρου Στεφάνου Στεφόπουλου, Εφημερίου Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων)
· Ο λεγόμενος «εγκεφαλικός θάνατος», σχόλια σε μία ημερίδα (Αθ. Αβραμίδης, Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών)
· ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ; (Κ. Καρακατσάνη, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
· Ο ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ (Κ. Καρακατσάνη, αναπληρωτή καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
· Επιστημονική Θεώρηση του εγκεφαλικού θανάτου (Σεραφείμ Νανά, Επίκ. Καθηγητού Ενταντικής Θεραπείας, Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών)
· Κριτική στην έννοια του εγκεφαλικού θανάτου (Κ. Γ. Καρακατσάνης - Ι.Ν. Τσανάκας)
· ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ: ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΙΣ (Αρχιμ. Λουκά Τσιούτσικα - Πρωτοπρεβυτέρου Στεφάνου Στεφοπούλου - Μοναχού Δαμασκηνού Αγιορείτου)
· Εγκεφαλικός θάνατος (ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ 'ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ')
· Εγκεφαλικός θάνατος (Εμμανουήλ Παναγοπούλου, Επ. Καθηγ. Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών)
· ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΩΡΕΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΕ ΔΙΑΡΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ (Μακρυπούλια Β. Δ.)
· Ο 'εγκεφαλικός θάνατος' δεν είναι θάνατος (Διακήρυξη Επιστημόνων)
· Εγκεφαλικός θάνατος και μεταμοσχεύσεις (Ομιλία π. Στέφανου Στεφόπουλου που δόθηκε στον Αγ. Αντύπα, στο Γουδί Αττικής, στις 24-11-05. Παρεμβαίνει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός)
· Εκκλησία και μεταμοσχεύσεις. Κύριος της ζωής και του θανάτου ο Θεός (Εκτενές απόσπασμα άρθρου του πρωτοπρ. Θεοδώρου Ζήση, Καθηγ. Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ)
· Απομυθοποίηση των μεταμοσχεύσεων (Εκπομπή στο ραδιοφωνικό σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 'Ράδιο Παράγκα' του π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου με την συμμετοχή θεολόγων, ιατρών και νομικών, την 11/3/2001)
· Πατερική Θεολογία και Μεταμοσχεύσεις (Ομιλία του π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου την 17/3/2001, διάρκειας 1 ώρας και 14 λεπτών)
· Περί μεταμοσχεύσεων ανθρωπίνων οργάνων (Γέροντας Παϊσιος ο Αγιορείτης)
· Εγκεφαλικός θάνατος, Επιστημονική θεώρηση (Σεραφείμ Νανάς, Αναπλ. Καθηγητής Εντατικής Θεραπείας Παν/μίου Αθηνών)
· Εγκεφαλικός θάνατος η άλλη θέση (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Παν/μίου Αθηνών)
· Κριτική στο βιβλίο του αρχ. Νικ. Χατζηνικολάου με τίτλο 'Ελεύθεροι από το γονιδίωμα" (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος)
· ON THE VERGE OF A ‘THEOLOGY’ OF EUTHANASIA? 25 QUESTIONS CALL FOR ANSWERS (Protopresbyter Konstantinos Stratigopoulos)
· ORGAN DONORS? (Association of Greek Scholars “Prooptiki”)
· “Brain Death” is Not Death! (By Paul A. Byrne, Cicero G. Coimbra, Robert Spaemann, and Mercedes Arzú Wilson)
· Coroner: Removing man's organs was homicide (CNN, October 5 2004)
· The miracle of three orthodox Saints ('Epaggelia' issue no. 96, Holy Diocese of Goumenissa, Axioupolis and Polykastron)
· Life support in the intensive care unit: a qualitative investigation of technological purposes (Deborah J. Cook, MD*, Mita Giacomini, PhD, Nancy Johnson, MA, Dennis Willms, PhD and For the Canadian Critical Care Trials Group)
· Fourth International Symposium on Coma and Death (Havana, Cuba, March 9-12, 2004)
· The Nasty Side of Organ Transplanting (Norm Barber)
· Transplants - are the donors really really dead? (David Hill)
· Δωρεά Οργάνων. Μύθοι και Πραγματικότητα (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· Μεταμοσχεύσεις: Λύση ή πρόβλημα; (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· Μπορούν να θεμελιωθούν θεολογικά οι μεταμοσχεύσεις στο χωρίο '...εγώ ειμι ο ποιμήν ο καλός. Ο ποιμήν ο καλός την ψυχήν αυτού τίθησιν υπέρ των προβάτων (Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, Κεφ. 10, Στ. 11); (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· Νεοβαρλααμισμός (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· Νεοϊησουιτισμός & Ψευτοαγαπισμός (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· ‘Brain death’: should it be reconsidered? (K G Karakatsanis)
· Chronic "brain death" (D. Alan Shewmon, MD)
· Εγκεφαλικός "θάνατος" (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· A change of heart and a change of mind? Technology and the redefinition of death in 1968 (Mita Giacomini)
· Μεταμοσχεύσεις ζωτικών οργάνων (π. Κων/νος Στρατηγόπουλος)
· Ανεξήγητη βιασύνη και έλλειψη διαλόγου για τα θέματα Βιοηθικής (Περιοδικό "Παρακαταθήκη")
· Βιοηθικές επισημάνσεις στο έργο περί κατασκευής του ανθρώπου (Δημήτριος Δημητρακόπουλος)
· Ο ολισθηρός ορισμός του θανάτου
· «Εγκεφαλικός θάνατος»: θα πρέπει να αναθεωρηθεί; (K. Γ. Kαρακατσάνης, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
· Προβληματισμοί από τις βασικές θέσεις επί της ηθικής των μεταμοσχεύσεων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (Αθανάσιος Β. Αβραμίδης, , Καρδιολόγος - Καθηγητής Παθολογίας Παν/μίου Αθηνών)
· Ορθόδοξη ανθρωπολογία και μεταμοσχεύσεις ζωτικών οργάνων (Μοναχός Δαμασκηνός Αγιορείτης)
· Aνασταίνουν νεκρές καρδιές (Σβώλου Αλεξία)
· 'Εγκεφαλικός θάνατος': Ταυτίζεται με το θάνατο του ανθρώπου; Ιατρική και φιλοσοφική θεώρηση (Κωνσταντίνος Γ. Καρακατσάνης, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
· Επιστολή της Ιεράς Μητροπόλεως Γλυφάδας, προς την Αγίαν και Ιεράν Σύνοδον της Εκκλησίας της Ελλάδος, για το ζήτημα των μεταμοσχεύσεων
· Μεταμοσχεύσεις και Εκκλησία (Αθανάσιος Αβραμίδης, Καθηγητής Παθολογίας Παν/μίου Αθηνών)
· A critique of the concept of «Brain death» (Professor Konstantinos Karakatsanis, Department of Nuclear Medicine, Medical School, Aristotle University of Thessaloniki, Greece)
· Μεταμοσχεύσεις ανθρωπίνων οργάνων και «εγκεφαλικός θάνατος» (K. Γ. Kαρακατσάνης, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)
· Η παγίδα της δωρεάς οργάνων και η αλήθεια της Εκκλησίας (Πρεσβ. Ευθύμιος Μουζακίτης, εφημέριος Ι.Ν. Αγ. Κοσμά Αιτωλού Αμαρουσίου)
· «Εγκεφαλικός θάνατος» και Μεταμοσχεύσεις Οργάνων – Ιατρική και Φιλοσοφική θεώρηση (Κωνσταντίνος Γ. Καρακατσάνης, Καθηγητής Πυρηνικής Ιατρικής, Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ)
· Κριτική στο βιβλίο «’’Εγκεφαλικός θάνατος’’ και Μεταμοσχεύσεις Οργάνων» (Ιερά Μητρόπολις Γλυφάδος)
· Κριτική στο βιβλίο «’’Εγκεφαλικός θάνατος’’ και Μεταμοσχεύσεις Οργάνων» (ιατρική και φιλοσοφική θεώρηση)» (Πρεσβ. Στέφανος Στεφόπουλος)
· «Δωρεά οργάνων ή υφαρπαγή οργάνων;»: Σχόλια σε ημερίδα για τις μεταμοσχεύσεις (Χρήστος Δενάζης)
· Κριτική στο βιβλίο «’’Εγκεφαλικός θάνατος’’ και Μεταμοσχεύσεις Οργάνων» (ιατρική και φιλοσοφική θεώρηση) (Αθανάσιος Β. Αβραμίδης, Καθηγητής Ιατρικής)
· Η «εικαζομένη συναίνεση» (Σεβασμ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος)
· Καρδιακές αντλίες αντί για μεταμοσχεύσεις
· Αληθεύοντες εν αγάπη: Για τον εγκεφαλικό θάνατο και τη δωρεά οργάνων μετά από καρδιακό θάνατο (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητού Χειρουργικής, Διευθυντού Χειρουργικής ΕΣΥ)
· Βατικανό και εγκεφαλικός θάνατος (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής Χειρουργικής ΕΣΥ)
· Πραγματοποίησαν μεταμόσχευση οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός; (Κωνσταντίνος Καρακατσάνης, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Πυρηνικής Ιατρικής, του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
· Περί μεταμόσχευσης… (Αρχ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ)
· Προβληματισμοί περί μεταμοσχεύσεων (ΕΚΔΟΣΗ Ι.Μ. ΓΛΥΦΑΔΑΣ)
· Δωρεά οργάνων από «εγκεφαλικά νεκρούς»: θεάρεστη πράξη αγάπης ή πλάνη της «Νέας Εποχής»; (Ελένη Ανδρουλάκη)
· Μεταμόσχευση μόνιμης τεχνητής καρδιάς σε 15χρονο
· Μεταμοσχεύσεις - «Εγκεφαλικά Νεκροί» δότες. Οι θέσεις των συγχρόνων αγίων γερόντων: Παϊσίου - Πορφυρίου - Σωφρονίου (Αγιορείτη Μοναχού Ησαΐα)
· Ολοι δωρητές οργάνων με το... ζόρι! (Γιώργος Δελαστίκ)
· Υποχρεωτικά δωρητές οργάνων; (π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος)
· Απαράδεκτη η "εικαζόμενη συναίνεση" (Ανοικτή επιστολή καθηγητών ιατρικής στους Βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου)
· «Εγκεφαλικός Θάνατος». Ο Έσχατος Πειρασμός (Δάφνη Βαρβιτσιώτη, Ιστορικός)
· Υπάρχουν πολλοί θάνατοι ή ένας οριστικός και αμετάκλητος θάνατος του ανθρώπου; (Αθανάσιος Αβραμίδης, Καρδιολόγος, Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών)
· Η πρώτη μεταμόσχευση συνθετικής τραχείας (Τσώλη Θεοδώρα)
· Πάσχει θεολογικώς ο λεγόμενος «εγκεφαλικός θάνατος» (Σεβ. Μητροπ. Ναυπάκτου & Αγ. Βλασίου Ιερόθεος)
· Μήπως η άγνοια της αλήθειας οδηγεί σε επικίνδυνες θεωρίες παραλόγου; (Μαρία Γκιουρτζιάν, ιατρός ΕΣΥ, Ορθοπαιδικός, Διευθύντρια, Γεν. Νοσοκ. Αθηνών «Γ. Γενηματάς», Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπ/μίου Αθηνών)
· Πότε πήρε θέση η Εκκλησία για τις μεταμοσχεύσεις;
· 'Εγκεφαλικά νεκρή' γυναίκα ξύπνησε, μόλις η οικογένειά της αρνήθηκε τη δωρεά των οργάνων της (Rebecca Millette)
· Μεταμοσχεύτηκε συνθετικό όργανο (KENRICK VEZINA)
· 'Απαράδεκτος ο νόμος της Κυβέρνησης για τη δωρεά οργάνων' (Μητροπολίτης Πειραιώς και Φαλήρου κ. Σεραφείμ)
· Η ανήθικη ηθική της αγοραπωλησίας ανθρωπίνων οργάνων (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής)
· Η Ορθόδοξη ανθρωπολογία και η ανθρωπολογία της Επιστήμης (μοναχός Δαμασκηνός Αγιορείτης)
· Περί μεταμοσχεύσεων (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Επ. Καθηγ. Χειρουργικής)
· Νέος με διάγνωση εγκεφαλικού θανάτου ανένηψε λίγο πριν του αφαιρέσουν τα όργανα
· Αυτά που δεν σας είπαν για τις μεταμοσχεύσεις (Πρωτοσύγκελλος Δαμασκηνός, Πνευματικός Ιεράς Μονής Τροοδιτίσσης)
· «Εικαζόμενη Συναίνεση» για τις Μεταμοσχεύσεις οργάνων (Εκδόσεις Όσιος Γρηγόριος, Ι. Μ. Γρηγορίου Αγ. Όρους)
· «Μορφή απάτης» ο εγκεφαλικός θάνατος κατά το 'Nature'!
· Παρέμβαση (προσωπική μαρτυρία) του κ. Δημητρίου Ταντήλα, καθηγητή της Χειρουργικής του Α.Π.Θ., στην εκδήλωση για την Ενημέρωση για τις Μεταμοσχεύσεις
· Ομιλία για την δωρεά οργάνων και τον εγκεφαλικό θάνατο (Κωνσταντίνος Καρακατσάνης, καθηγητής Πυρηνικής Ιατρικής)
· Ημερίδα για τον «Εγκεφαλικό Θάνατο» από την Ιερά Μητρόπολη Γλυφάδας
· «Ὁ λεγόμενος ἐγκεφαλικός θάνατος εἶναι πραγματικός θάνατος;» (Ἀθανάσιος Ἀβραμίδης, Καρδιολόγος)
· «Ἡ ἐπινόηση τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου, λόγοι, ἀσυνέπειες καί ἀντιφάσεις καί συνέπειες» (Κωνσταντῖνος Καρακατσάνης, Καθηγητής τῆς Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τοῦ Α.Π. Θ.)
· «Διασώζεται ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος;» (Ἐμμανουήλ Παναγόπουλος, Ἄμ. Ἐπίκουρος Καθηγητής τῆς Χειρουργικῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν)
· Ἐγκεφαλικός θάνατος. Πώς μία καινοφανής θεωρία, ἀναιρεῖ τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου» (Πρεσβ. π. Στέφανος Στεφόπουλος)
· «Δείγματα ἑρμηνευτικῆς καί Πατερικῆς προσεγγίσεως, ἀναιρετικά τῆς ἐννοίας τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου» (Πρωτοπρεσβ. π. Κωνσταντῖνος Στρατηγόπουλος)
· Μεταμοσχεύσεις και εικαζόμενη συναίνεση (Αθανάσιος Αβραμίδης, Καθηγ. Παθολογίας Παν/μίου Αθηνών)
· Αναπτύσσουν τεχνητά όργανα για μεταμοσχεύσεις
· Μεταμοσχεύσεις: ἕνα θετικό βῆμα ἤ ἕνας ἐπιστημονικός καιάδας; (Ἀρχ. Ἰωάννη Κοκάκη, Ἰατρός Ὀγκολόγος)
· Ἡ θετική ὄψη τῶν μεταμοσχεύσεων (Παναγιώτη Κίκιλη, Ἰατρός Νεφρολόγος, Διευθυντής μονάδος αἱμοκάθαρσης νοσοκομείου Καλύμνου)
· Διασῴζεται σήμερα ὁ ἐγκεφαλικός θάνατος; (Ἐμμανουήλ Παναγόπουλου, FACS, Ἄμ. Ἐπ. Καθηγητής Χειρ/κῆς, τ. Συν/τής Δ/ντής Χειρ/κῆς Κλινικῆς - Νοσοκομείου «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ»)
· Ὁ ''ἐγκεφαλικός θάνατος'' καί οἱ μεταμοσχεύσεις ἀνθρωπίνων ὀργάνων (Κωνσταντῖνου Καρακατσάνη, καθηγητή Πυρηνικῆς Ἰατρικῆς τῆς Ἰατρικῆ Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
· Μεταμοσχεύσεις: Θέσεις καί ἀντι-θέσεις (πρωτοπρ. Ἰωάννου Φωτοπούλου )
· ''Εἰκαζόμενη συναίνεση'' ἀπό Νομική ἄποψη (Χαράλαμπου Ἄνδραλη, Δικηγόρου)
· Πλάνες και ψεύδη γύρω από το θέμα των μεταμοσχεύσεων, Θεολογική προσέγγιση (π. Κων/νου Στρατηγόπουλου Θεολόγου-Οικονομολόγου )
· Ημερίδα για τις μεταμοσχεύσεις: 'Δωρεά ή αφαίρεση ζωής';
· «Στις Μεταμοσχεύσεις λέμε ΝΑΙ, στον Εγκεφαλικό Θάνατο λέμε ΟΧΙ» (Ιερά Μητρόπολη Λαγκαδά)
· Εγκύκλιος του Μητροπολίτου Γλυφάδας για τις Μεταμοσχεύσεις
· Ανακοινωθέν Μητροπολίτου Πειραιώς κ. Σεραφείμ περί μεταμοσχεύσεων
· Ανακοίνωση της Ι. Μ. Γλυφάδας περί της εγκυκλίου 2819 της Εκκλησίας της Ελλάδος σχετικά με τη δωρεά οργάνων
· Γιατί πρέπει να εγκαταλειφθεί η έννοια του «εγκεφαλικού θανάτου» (Αλέξανδρος Σ. Ηλιάδης, Ειδικευόμενος Παθολογοανατόμος - Πτυχ. Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ)
· Αλλαγή καρδιάς και αλλαγή νοοτροπίας; Τεχνολογία και ο επαναπροσδιορισμός του θανάτου το 1968 (Mita Giacomini, Καθηγήτρια Κλινικής Επιδημιολογίας και Βιοστατιστικής του Πανεπιστημίου McMaster)
· Περί «εγκεφαλικού θανάτου», «δωρεάς» οργάνων και Ορθοδοξίας (Ιωάννης Κων. Νεονάκης MD, MSc, PhD)
· Περί μεταμοσχεύσεων (Αρχιμ. Αρσένιος Κατερέλος, Ηγούμ. Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος)
· Το πρόβλημα της συναίνεσης στην αφαίρεση οργάνων από «εγκεφαλικά νεκρούς» ασθενείς (Εμμανουήλ Παναγόπουλος, Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής)
· Ένα αγκάθι για τον 'εγκεφαλικό θάνατο' (Εμμ. Παναγόπουλος, Αμ. Επίκ. Καθηγ. Χειρουργικής)
· Τεχνητή καρδιά: τέλος στις μεταμοσχεύσεις τα επόμενα χρόνια;
Σχετικά με τον συντάκτη της ανάρτησης:
Η ιστοσελίδα μας δημιουργήθηκε το 2008.Δείτε τους συντελεστές και την ταυτότητα της προσπάθειας. Επικοινωνήστε μαζί μας εδώ .
κανένα σχόλιο