Γεώργιος Ιβάνωφ (1911-1943) μια βιογραφία

(εντελώς συμπτωματικά το θέμα μας σήμερα αφορά και την Πολωνία και συμπίπτει με την αεροπορική τραγωδία του Πολωνικού αεροσκάφους και τον τραγικό θάνατο τόσων ανθρώπων. Τα ειλικρινή μου συλληπητήρια στον Πολωνικό λαό και στους συγγενείς των οικογενειών των θυμάτων)

Ο Γεώργιος Σαΐνοβιτς Ιβάνωφ (Jerzy Szajnowicz Iwanow) ήταν αθλητής, Πολωνός στην 

καταγωγή, γεννήθηκε στην Βαρσοβία στις 14-12-1911. Μετά τον θάνατο του Ρώσου πατέρα του, η Πολωνίδα μητέρα του παντρεύτηκε τον Έλληνα Γιάννη Λαμπριανίδη και μετακόμισαν οικογενειακά στη Θεσσαλονίκη. Στα χρόνια της εφηβείας του το 1928, ο Ιβάνωφ γράφτηκε στον μεγάλο αθλητικό όμιλο του Ηρακλή Θεσσαλονίκης αγωνιζόμενος αρχικά με επιτυχία στην ποδοσφαιρική του ομάδα.

Σύντομα όμως τον κέρδισε η κολύμβηση. Από το 1931 ως το 1935 συμμετείχε ανελλιπώς στους Πανελλήνιους κολυμβητικούς αγώνες. 

Το 1934 κατέκτησε την πρώτη θέση στα 100 μέτρα ελεύθερο με χρόνο 1΄ και 22΄΄. Παράλληλα αγωνιζόταν με επιτυχία και στην ομάδα υδατ

οσφαίρισης του Ηρακλή, που την εποχή εκείνη ήταν μακράν το μεγαλύτερο αθλητικό σωματείο στην πόλη (*). Το 1935 απέκτησε την Πολωνική υπηκοότητα, το 1938 τελείωσε στο πανεπιστήμιο τις σπουδές της γεωπονίας. Μιλούσε αρκετά ικανοποιητικά έξι γλώσσες (ελληνικά, πολωνικά, ρωσικά, γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά). Όταν η Πολωνία κατέρρευσε στις αρχές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο Ιβάνωφ προσπάθησε να ενταχθεί στις γραμμές του εξόριστου πολωνικού στρατού, αλλά δεν πρόλαβε καθώς η Πολωνία κατέρρευσε σε λίγες μέρες. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή όπου εντάχθηκε στην Πολωνική ταξιαρχία "Καρπάθια".

Η δράση του Ιβάνωφ στον Β΄παγκόσμιο πόλεμο

Οι Πολωνικές μυστικές υπηρεσίες αναγνώρισαν τις σπάνιες ικανότητες του Ιβάνωφ και σε συνεργασία με τις Αγγλικές μυστικές υπηρεσίες, τον εκπαίδευσαν εντατικά σε σαμποτάζ και ανορθόδοξο πόλεμο. Όταν η εκπαίδευση του Ιβάνωφ τελειοποιήθηκε, επέστρεψε στην Ελλάδα (συγ

κεκριμένα στην Αθήνα) στις 13 Οκτωβρίου 1941 με το βρετανικό υποβρύχιο Thunderbolt έχοντας το κωδικό όνομα πράκτορα "Μπόλμπυ". Είχε διαταγές από το Κάιρο να έρθει σε επαφή με μια νέα μικρή αντιστασιακή οργάνωση που την είχαν ιδρύσει ο Ιωάννης Μπομποτίνος, ο Δημήτρης Γιαννάτος και τα αδέλφια Κωνσταντίνου. Αμέσως όμως μετά την άφιξη του στην Αθήνα συνελήφθη από τους Γερμανούς στις 18 Δεκεμβρίου μετά από προδοσία.

Ο Ιβάνωφ κατάφερε να αποδράσει από το κελί του στις φυλακές Αβέρωφ με έναν τολμηρό και σχεδόν κινηματογραφικό τρόπο. Οι Γερμανοί τον επικήρυξαν με 500.000 δρχ (σεβαστό ποσό την εποχή) και οι κινήσεις του στην Αθήνα έγιναν πολύ δύσκολες και επικίνδυνες. Με την βοήθεια όλων των μικρών αντιστασιακών οργανώσεων και θαρραλέων ανθρώπων όπως η θρυλική Λέλα Καραγιάννη, ο Ιβάνωφ κατάφερνε να βρίσκει κρησφύγετα και τρόπους διαφυγής από κάθε κακοτοπιά.

Όταν ήρθαν τα πρώτα Γερμανικά υποβρύχια στην Σαλαμίνα το 1942, ο Ιβάνωφ αποφάσισε ν

α σαμποτάρει το U-133, καθώς ήταν το μεγαλύτερο, είχε βυθίσει βρετανικό αντιτορπιλικό και το χρησιμοποιούσαν για την εκπαίδευση των Ιταλών ναυτικών. Ο τρόπος που διάλεξε ήταν εντυπωσιακός και πολύ δύσκολος. Εφοδιάσθηκε με έναν εκρηκτικό ωρολογιακό μηχανισμό, τον οποίο έδεσε γύρω από την μέση του και κολύμπησε νύχτα από την ακτή του Πειραιά στον ναύσταθμο της Σαλαμίνας. Τοποθέτησε την βόμβα στα ύφαλα του υποβρυχίου, το οποίο 2 ώρες μετά βγήκε για περιπολία. Το γερμανικό υποβρύχιο ανατινάχθηκε και βυθίστηκε αύτανδρο με τα 45 μέλη του πληρώματος του στις 14 Μαρτίου 1942. Η επίσημη Γερμανική έκθεση της εποχής, υποστήριξε πως το υποβρύχιο προσέκρουσε σε νάρκη, αν και υπάρχουν σημεία της αναφοράς που υπονοούσαν ότι ίσως η βύθιση του υποβρυχίου προερχόταν από δολιοφθορά.

Μετά από την μεγάλη αυτή επιτυχία, ο Ιβάνωφ συνέχισε απτόητος τα σαμποτάζ σε πολεμικά πλοία του Άξονα. Έτσι ανατίναξε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο το ισπανικό ατμόπλοιο "Άγιος Ισίδωρος" που το χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί ως κάλυψη για λαθρεμπόριο. Τον Μάιο του 1943, ο Ιβάνωφ κατάφερε να εισχωρήσει μεταμφιεσμένος σε Γερμανό στρατιώτη στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, ανατινάζοντας με εκρηκτικά μεγάλο αριθμό Γερμανικών αεροπλάνων. Το ίδιο σαμποτάζ επανέλαβε και στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας καταστρέφοντας 87 αεροπλάνα! Τώρα όμως όλες οι κατοχικές δυνάμεις των ψάχνουν με επιμονή και ένταση και συνεχώς πλησιάζουν να τον συλλάβουν.

Η σύλληψη και η εκτέλεση του υπερκατασκόπου Γιέρζυ Ιβάνωφ

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1942 μετά από προδοσία του Παντελή Λαμπρινόπουλου, συλλαμβάνεται ο υπερκατάσκοπος Γέρζυ Ιβάνοφ μαζί με πολλούς στενούς του συνεργάτες (Δημήτρης Γ

ιαννάτος, Κώστας Γιαννάτος, Μιχάλης Παπάζογλου, Βασίλης Μαλιόπουλος). Ο καταδότης εισέπραξε 2.000.000 δρχ. Στην "δίκη" που ακολούθησε, οι κατηγορούμενοι καταδικάσθηκαν όλοι σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός επισκέφθηκε τον Ιβάνωφ λίγο πριν την εκτέλεση του για να του συμπαρασταθεί στις δύσκολες τελευταίες στιγμές του.

Στις 4 Ιανουαρίου οι δεκαεπτά καταδικασθέντες οδηγήθηκαν στην Καισαριανή για την εκτέλεση. Ενώ τους μετέφεραν πεζούς εκεί, ο Ιβάνωφ προσπάθησε εκ νέου να αποδράσει, αν και δεμένος με χειροπέδες. Κατάφερε να απομακρυνθεί αρκετά, αλλά οι διώκτες του τον πυροβόλησαν, τον τραυμάτισαν στον ώμο και τον έπιασαν πάλι. Όλοι οι αγωνιστές στήθηκαν στα δέκα βήματα. Λίγες στιγμές πριν την εκτέλεση τα τελευταία λόγια του Ιβάνωφ ήταν: «Ζήτω η Πολωνία, ζήτω η Ελλάδα».

Αποτίμηση της συνολικής δράσης του Ιβάνωφ και η Ιστορική μνήμη σήμερα

Η συνολική δράση του Ιβάνωφ είναι δύσκολο να αποτιμηθεί, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή και πλήρως διασταυρωμένα στοιχεία για την δράση του. Οι γνώσεις μας βασίζονται κυρίως στις μεταπολεμικές μαρτυρίες συνεργατών του που γλίτωσαν, αλλά που δεν μπορούσαν να θυμηθούν επακριβώς τα συμβεβηκότα. Φυσικά δεν υπάρχουν σχετικές πληροφορίες στον τύπο της εποχής, καθώς η λογοκρισία δεν επέτρεπε αναφορές σε δολιοφθορές. Έτσι λοιπόν, εκτός από τα τέσσερα μεγάλα χτυπήματα που περιγράψαμε και που είμαστε απολύτως σίγουροι, ο Ιβάνωφ κατά πάσα πιθανότητα ήταν υπεύθυνος και για πολλές μικρότερες δολιοφθορές που δεν μας είναι γνωστές στις λεπτομέρειες τους. Ο εν ζωή ετεροθαλής αδερφός του Ιβάνωφ, Αλέξανδρος Λαμπριανίδης υποστηρίζει ότι εξαιτίας της δράσης του αδερφού του, καταστράφηκαν περίπου 450 μηχανές αεροπλάνων που πήγαιναν στη Μ. Ανατολή και επέστρεφαν ενώ έπεσαν και πολλά αεροπλάνα λόγω αυτής της δολιοφθοράς.

Εκτός των σαμποτάζ και των δολιοφθορών ο Ιβάνοφ συγκέντρωνε πολύτιμες πληροφορίες για τους Συμμάχους, τις οποίες έστελνε μέσω ασυρμάτου την Μέση Ανατολή. Ο Ιβάνωφ αντιμετώπιζε πολλές πρόσθετες δυσκολίες στις κινήσεις του στην Αθήνα. Επειδή είχε σλαβικά χαρακτηριστικά προσώπου και οι Αρχές είχαν φωτογραφίες του από την πρώτη σύλληψη, κ

υκλοφορούσε συνεχώς μεταμφιεσμένος και η ελευθερία κινήσεων του ήταν περιορισμένη. Η επικήρυξη του κυκλοφορούσε παντά με την φωτογραφία του, το ποσό για την σύλληψη του ήταν σημαντικό και αυτό ήταν που τελικά σφράγισε την τραγική τύχη του.

Σήμερα η Πολωνία έχει ανακηρύξει τον Ιβάνωφ εθνικό ήρωα, η μνήμη του παραμένει ζωντανή και επίκαιρη καθώς έχουν στηθεί ανδριάντες και έχει δοθεί τιμητικά το όνομα του σε δρόμους και πλατείες σε όλη τη χώρα. Στην Ελλάδα έχει στηθεί ανδριάντας του Ιβάνωφ στη Θεσσαλονίκη στην οδό Λαγκαδά, υπάρχει οδός με το όνομα του, ενώ από το 1953 και κάθε χρόνο διοργανώνονται κολυμβητικοί αγώνες στην πόλη με την ονομασία "Ιβανώφεια". Προς τιμή του, ο Ηρακλής έχει δώσει το όνομά του στο κλειστό του γυμναστήριο που είναι και η 

καυτή έδρα της ομάδας της καλαθοσφαίρισης, γνωστό ανα το πανελλήνιο, ως "Ιβανώφειο". 

Επειδή η δράση του Ιβάνωφ ήταν ανορθόδοξη και ιδιαιτέρως τολμηρή, αποτέλεσε έμπνευση για το σενάριο κινηματογραφικής ταινίας. Η έγχρωμη ταινία αυτή γυρίστηκε το 1972, είναι μια ακριβή πολωνική παραγωγή με τίτλο "Agent Nr 1" και περιγράφει την δράση του Ιβάνωφ στον Β΄παγκόσμιο πόλεμο. Τα γυρίσματα της έγιναν κυρίως στην Αθήνα, στις πραγματικές τοποθεσίες των γεγονότων. Τέλος και οι δύο Χώρες τίμησαν τον Ιβάνωφ με το μεγαλύτερο παράσημο ανδρείας που διαθέτουν.

Σημειώσεις

(*) για κάποιους παραμένει και σήμερα

Πηγές

Άρθρο για τον Γ. Ιβάνωφ, Μ. Βαρβούνης, τεύχος 49 περιοδικό "Ιστορικά Θέματα"