Μια νέα επιστροφή του Μακμπέθ

Του Δημήτρη Μπούρα

Ο Μακμπέθ, το πιο σκοτεινό ανθρώπινο πλάσμα που γεννήθηκε στη φαντασία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, επανέρχεται στο κινηματογραφικό μας προσκήνιο. Η ομότιτλη ταινία του Τζάστιν Κερζέλ (Αυστραλός σκηνοθέτης που έγινε γνωστός πριν από μερικά χρόνια στα διεθνή φεστιβάλ χάρη στο σκληρά ρεαλιστικό και βίαιο «Snowtown», γύρω από έναν serial killer) προβάλλεται ήδη στις αίθουσες.

Πρόκειται για ευφάνταστο φιλμ. Δύσκολο, σχεδόν αυτοκαταστροφικό λόγω της φόρμας του, αλλά και πολύ τυχερό. Ευτύχησε να ’χει για πρωταγωνιστές τον Μάικλ Φασμπέντερ και τη Μαριόν Κοτιγιάρ στους ρόλους του τραγικού σαιξπηρικού ήρωα και της λαίδης Μακμπέθ αντίστοιχα. Οι δύο κορυφαίοι σταρ δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας, περπατώντας με απίστευτη άνεση σε τεντωμένο σχοινί. Η παρουσία τους φαντάζει σαν ασπίδα που προστατεύει τα νώτα της ταινίας.

Το «Macbeth», άλλοτε βυθισμένο στο σκοτάδι κι άλλοτε εκτεθειμένο στις ανταύγειες της κόλασης, κυλάει σαν ένας εσωτερικός μονόλογος γύρω από την παραίσθηση της εξουσίας και τους «φονιάδες που είναι βουτηγμένοι στα χρώματα της τέχνης τους». Σαν αργόσυρτο μουρμουρητό γύρω από το παράφορο πάθος για εξουσία, το οποίο είναι καταστροφικότερο και από τον πιο τρελό έρωτα. Στην τωρινή ιστορία του Μακμπέθ το χρώμα του αίματος είναι βαθύ σκούρο σαν το χρώμα της λάσπης. Κόκκινη είναι μόνον η φωτιά.

Προφητεία

Η σημερινή ταινία... τρόμου του Κερζέλ αρχίζει με μια σκηνή ωμής πολεμικής βίας, όπως το «Braveheart» του Μελ Γκίμπσον, η οποία θα επιβραδυνθεί με slow motion. Λες και θόλωσε το μυαλό του Μακμπέθ ξαφνικά, από τη «σφήνα» της χειρότερης ανάμνησής του: την εικόνα του νεκρού παιδιού του. Λίγο μετά, στον δρόμο της επιστροφής των νικητών στο σπίτι, δυο-τρεις γυναίκες με απόκοσμες φιγούρες θα προφητεύσουν το μέλλον του γενναίου Σκωτσέζου στρατηγού Μακμπέθ και του φίλου του Μπάνκο, επίσης στρατηγού. Ο Μακμπέθ θα γίνει βασιλιάς και μετά από αυτόν θα μπουν στη σειρά της διαδοχής του θρήνου οι απόγονοι του Μπάνκο. Ο πιστός Μακμπέθ έχει το μέλλον του στα δικά του χέρια, τα οποία μέχρι τότε βουτούσαν στο αίμα των εχθρών με τις ευλογίες του Θεού και του συνετού βασιλιά Ντάνκαν.

Κομβικό ρόλο στο σαιξπηρικό κείμενο, αλλά και στις κινηματογραφικές διασκευές του που προηγήθηκαν της τωρινής (από τον Ορσον Ουέλς, τον Ακίρα Κουροσάβα και τον Ρομάν Πολάνσκι), έχει αυτός της λαίδης Μακμπέθ. Η σατανική λαίδη κινεί τον ένδοξο στρατηγό σαν πιόνι πάνω σε σκακιέρα. Ο Μακμπέθ, ο οποίος δεν είναι δολοπλόκος σαν τον Βοργία, βυθίζεται σε μια παραίσθηση καθώς τα όρια ανάμεσα στη δύναμη και την αδυναμία γίνονται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα. Σε μια δίνη, όπου ο παράφορος έρωτας και η απληστία για εξουσία γίνονται ένα και το αυτό. Καλό και κακό σμίγουν σ’ ένα αδιαπέραστο σκοτεινό πέπλο καθώς η φιλοδοξία ξεπερνάει όρια. Γίνεται ενοχή και στη συνέχεια αγχόνη.

Μεταξύ τραγωδίας ή φάρσας

Στον «Θρόνο του αίματος» του Κουροσάβα, ο γενναίος Βασίζου (Μακμπέθ) χάνει τη δύναμή του εξαιτίας της γυναίκας του, η οποία τον σπρώχνει να προσφέρει θυσία στον θρόνο του αίματος. Στο «Macbeth» του Κερζέλ, η τραγωδία του Μακμπέθ και της λαίδης του θα μπορούσε να εκληφθεί και σαν φάρσα. Δύο αντιήρωες, οι οποίοι πιστεύουν πως ανεβαίνουν το μονοπάτι της δόξας, πέφτουν στην κόλαση για να εκπληρώσουν μια αλλόκοτη προφητεία.

Η επιστροφή του μύθου του Μακμπέθ έρχεται την εποχή που ένας μεταμοντέρνος μεσαίωνας (με κύρια χαρακτηριστικά του την αχρονικότητα, αλλά και τη μείξη της τεχνολογίας με το μαγικό και το επικό) κατακλύζει καθημερινά το mainstream θέαμα. Είναι στιγμές που νομίζεις πως ο Κερζέλ χρησιμοποιεί την αφαίρεση για να υπονομεύσει ή και να σχολιάσει το σύγχρονο φανταστικό («Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών», «Game of Thrones»). Μένει πιστός στη σαιξπηρική γλώσσα, ακολουθώντας το ποιητικό της ύφος.

Η σκηνοθεσία του, όμως, ξεφεύγει από την παράδοση. Το στυλ της φλερτάρει με τους πειραματισμούς σκηνοθετών όπως ο Ντέρεκ Τζάρμαν, αλλά και με τους ζωγράφους του ρομαντισμού: το φυσικό σκηνικό της ταινίας και η σκοτεινιά που το σκεπάζει θυμίζουν τοπιογραφίες τους.

Δείτε

«Macbeth» (2015)

Σχετικά με τον συντάκτη της ανάρτησης:

Ο Αλέξανδρος Ντάσκας είναι Δικηγόρος Αθηνών και ένας από τους συνδιαχειριστές του ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ.