Στην "υψηλότερη πρωτεύουσα" του κόσμου

Του Θάνου Παναγόπουλου

Υπάρχουν οι πόλεις εκείνες στις οποίες με το που φτάνεις αισθάνεσαι «πολιτισμικό σοκ», υπάρχει και η Λα Πας (μαζί με ακόμη λίγες πόλεις) που προκαλεί κάτι σαν «σωματικό σοκ», με το μεγάλο υψόμετρό της που μεταφράζεται σε λαχάνιασμα, ταχυκαρδία, αφυδάτωση και αίσθηση κόπωσης. Συμπτώματα ωστόσο ανίσχυρα να αποθαρρύνουν τον ταξιδιώτη να επισκεφτεί μια πόλη ιδιαίτερη, με χρώμα, αξιοθέατα, Ιστορία και σε ένα μοναδικό φυσικό τοπίο.

Χτισμένη στα 3.640 μέτρα, θεωρείται η πρωτεύουσα με το μεγαλύτερο υψόμετρο στον κόσμο. «Θεωρείται» και όχι «είναι», διότι από πολλούς αμφισβητείται η τυπική ιδιότητά της ως πρωτεύουσας. Η Λα Πας, που θα πει «Η Ειρήνη» (επίσημη ονομασία της είναι «Nuestra Señora de La Paz», δηλαδή «Η Παναγία της Ειρήνης) είναι μεν το διοικητικό κέντρο της Βολιβίας, με προεδρικό μέγαρο, Κάτω Βουλή και Γερουσία, όμως το Ανώτατο Δικαστήριο βρίσκεται στο Σούκρε, που τυπικά αποτελεί τη συνταγματική πρωτεύουσα της χώρας. Αυτό μπερδεύει πολλούς, που θεωρούν τη Λα Πας και τύποις πρωτεύουσα, παρ’ ότι είναι μόνο de facto. Η δεύτερη σε υψόμετρο πρωτεύουσα, το Κίτο στον Ισημερινό, βρίσκεται 790 μέτρα χαμηλότερα, ενώ η πρώτη πόλη παγκοσμίως, η Λάσα στο Θιβέτ, έχει χτιστεί μόλις 16 μέτρα πιο ψηλά, στα 3.656 μέτρα. Ακόμη πιο ψηλά πάντως, στα 4.061 μέτρα, βρίσκεται το διεθνές αεροδρόμιο της Λα Πας, το El Alto.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, ξεκινώντας κάποιος από τα 153 μέτρα που είναι το υψόμετρο της Αθήνας, καλό θα ήταν να μην προγραμματίσει για πρώτο προορισμό τη Λα Πας, αλλά να προσαρμοστεί σταδιακά, αρχίζοντας από μικρότερα υψόμετρα της Βολιβίας ή και του γειτονικού Περού, το οποίο συνδέει μια ευχάριστη διαδρομή με λεωφορείο που ξεκινά από το Πούνο και περνά από τις όχθες της Τιτικάκα. Της λίμνης που σε υψόμετρο 3.812 μέτρων (το μεγαλύτερο πλεύσιμης λίμνης στον κόσμο) αποτελεί φυσικό σύνορο Βολιβίας και Περού. Με μια τέτοια σταδιακή υψομετρική αλλαγή, θα αποφύγει σε μεγάλο βαθμό τις παρενέργειες, αν και όχι εντελώς. Αν, για παράδειγμα, με κανονικό βηματισμό περπατά κάποιος 5 χιλιόμετρα την ώρα, στη Λα Πας με δυσκολία θα περπατά 3,5 χιλιόμετρα.

Μετά το υψόμετρο, επόμενη εντύπωση που σχηματίζει κάποιος είναι πως, αν και πρωτεύουσα της φτωχότερης (μετά τις τρεις Γουϊάνες) χώρας της Νότιας Αμερικής, πρόκειται για μια πόλη καθαρή. Οι δρόμοι είναι πεντακάθαροι. Στα πολύβουα παζάρια, νωρίς το πρωί και αργά το βράδυ, όταν η κίνηση έχει πια κοπάσει, μικροπωλητές, άλλοι με αποχυμωτές φρούτων (φράουλες, σταφύλια, παπάγιες, σύκα), άλλοι με πρόχειρα γεύματα, άλλοι με αντιγραμμένα DVD (μπορείς να βρεις όλες τις ταινίες του Τσάπλιν ή όλες τις σεζόν των Σίμπσονς με 8 ευρώ) ζώνονται κουβάδες, βούρτσες και απορρυπαντικά και κάνουν τους δρόμους να αστράφτουν. Κάτι που συνηθίζουν δε πολλοί είναι να σκουπίζουν τα παπούτσια τους στο χαλάκι προτού μπουν σε κάποιο κατάστημα, ασχέτως του αν έχει βρέξει, αν έχει λάσπες ο δρόμος ή όχι. Το να βρεις σκουπίδια στους δρόμους δεν είναι και τόσο εύκολο.

Η Nuestra Señora de La Paz είναι μία από τις μεγάλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής που έχουν αφιερωθεί στην Παναγία, όπως οι Asuncion, Encarnacion και Concepcion στην Παραγουάη ή η Santa Maria del Buen Aire, όπως είναι η επίσημη ονομασία της αργεντίνικης πρωτεύουσας, κάτι που ίσως είναι ενδεικτικό του έντονου θρησκευτικού συναισθήματος των κατοίκων. Δεν είναι τυχαίο ότι «σεργιάνι», μουσικά δρώμενα, χορευτές χιπ χοπ, ζευγάρια που αγκαλιάζονται, τουρίστες, φίλοι που δίνουν ραντεβού, όλα αυτά συνδυάζονται με τον χώρο μπροστά στη Μητρόπολη.

Η θρησκευτικότητα της Λα Πας ξεκινά πριν κιόλας την ίδρυσή της. Τρεις ιερείς, οι Φρανσίσκο Μοράλες, Φρανσίσκο Λαρόκα και Φρανσίσκο Αλκόσερ, επέλεξαν την τοποθεσία όπου θα χτιζόταν η πόλη (καθόλου παράξενο που και η μητρόπολη ονομάζεται Άγιος Φραγκίσκος). Η επιλογή έγινε αφενός λόγω του υπέροχου τοπίου και αφετέρου διότι βρισκόταν στη διαδρομή μεταξύ Λίμα (έδρα των Ισπανών κυβερνητών) και Ποτοσί, με τα ορυχεία αργύρου από τα οποία πλούτισε η Ισπανία, αλλά κοντά και σε άλλα ορυχεία, ακόμη και χρυσού. Όντες οι ντόπιοι (κατά τα τρία τέταρτα καθολικοί και οι υπόλοιποι κυρίως προτεστάντες) θρήσκοι, οι εκκλησίες συγκεντρώνουν όλη τη μέρα κόσμο. Ωστόσο, ανακατεύονται χριστιανικές τελετές με παγανιστικές, κυρίως των Ίνκας και των Αϊμάρα. Έτσι, λατρεύουν και την Πατσαμάμα, τη «Μητέρα Γη» και τον νάνο Εκέκο, που ικανοποιεί κάθε τους επιθυμία αν του προσφέρουν τάμα. Χαρακτηριστικό δείγμα θεοκρασίας είναι η εικόνα του Χριστού - Αϊμάρ στην είσοδο ενός ναού χτισμένου με υλικά που είχαν αποσπάσει οι κονκισταδόρες από αρχαίους ναούς.

Κάτι που χαρακτηρίζει την πόλη των 2,3 εκατομμυρίων κατοίκων με το “δορυφορικό” Ελ Άλτο και τα προάστια είναι και η χαμηλών τόνων αρχιτεκτονική της, εάν εξαιρεθούν βεβαίως τα κτήρια της περιόδου της αποικιοκρατίας, καθώς τα εγκαίνιά της τελέστηκαν στις 20 Οκτωβρίου 1548 από τον κονκισταδόρ Αλόνσο Ντε Μεντόσα. Μοντερνισμοί, γυάλινα κτήρια, φουτουριστικά σχήματα αποτελούν εξαίρεση και όχι κανόνα. Ένα πλεονέκτημα που προσφέρει η πόλη είναι πως μπορεί να την περπατήσει κάποιος εύκολα. Βέβαια, το υψόμετρο δεν βοηθά το περπάτημα και η παραμικρή ανηφόρα φαντάζει εξουθενωτική, αλλά αν πάρεις τα μέτρα σου (συχνά ντους, ελαφρό γεύμα, όχι κάπνισμα, ένα παυσίπονο προληπτικά για τυχόν πονοκέφαλο), μπορείς να αντιμετωπίσεις τα συμπτώματα κούρασης και λαχανιάσματος.

Ένα αποτελεσματικό μέτρο είναι να μασήσει κανείς φύλλα κόκας, ένα από τα κυριότερα είδη που καλλιεργούν οι ντόπιοι τουλάχιστον από το 2500 π.Χ. Το μάσημα των φύλλων αυτών τους επιτρέπει να προσλαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα οξυγόνου, το οποίο είναι αραιό σε τέτοιο υψόμετρο, ικανή να ισχυροποιήσει το αναπνευστικό τους σύστημα, να βοηθήσει τον μεταβολισμό της γλυκόζης και να προληφθούν θρομβώσεις, απελευθερώνοντας διάφορα είδη αλκαλοειδών. Έτσι, παρ’ ότι το 1661 το εκκλησιαστικό συμβούλιο της Λίμα είχε απαγορεύσει ως «διαβολική» τη χρήση της κόκας, οι ιθαγενείς οι οποίοι έσκαβαν στα ορυχεία τη μασούσαν για να αντέξουν τους εξουθενωτικούς ρυθμούς που τους είχαν επιβάλει οι Ισπανοί αποικιοκράτες. Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία που δείχνουν ότι το 1573 κατανάλωναν στα ορυχεία του Ποτοσί (πόλη της Βολιβίας η οποία τότε είχε πληθυσμό ανάλογο του Παρισιού ή της Νέας Υόρκης) κόκα αξίας που αντιστοιχούσε σε 450 κιλά χρυσού. Τα φύλλα της κόκας αποδεικνύονται «θαυματουργά» για όποιον επηρεάζεται από το υψόμετρο, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι καμία σχέση δεν έχει με ναρκωτικό, άλλο το φύλλο της κόκας και άλλο η κοκαΐνη, έστω κι αν απαγορεύεται η εισαγωγή του στην Ευρώπη. Αξίζει λοιπόν να επισκεφτεί κάποιος το Μουσείο της Κόκας, του «ιερού» και «μαγικού» φυτού που χρησιμοποιούσαν οι γιατροί - μάγοι «Γιαρίτι» και οι μάντεις, οι οποίοι διάβαζαν το μέλλον στα φύλλα της κόκας που προσφέρει η πανάρχαια θεά Μαμακόκα.

Μια άλλη αίσθηση που προξενεί η πόλη είναι της υγρασίας. Η περιοχή διασχίζεται από 12 ποταμούς με κυριότερο τον Ρίο Τσοκεγιάπου, ενώ κοντά βρίσκεται και η λίμνη Τιτικάκα με τα 27 ποτάμια που καταλήγουν σε αυτή και τις χιονισμένες βουνοκορφές που την περιβάλλουν. Οι δε εποχές δεν είναι σαν αυτές που γνωρίζουμε στην Ευρώπη, αλλά τα έτη διαιρούνται σε εποχές βροχής, δροσιάς, ανέμων και ξηρασίας.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα όσο και μυστηριώδη αξιοθέατα της Βολιβίας είναι η Πύλη του Ήλιου, η τοξωτή αψίδα των Ίνκας που ανακαλύφθηκε από Ευρωπαίους εξερευνητές τον 19ο αιώνα. Έχει τρία μέτρα ύψος και τέσσερα πλάτος. Κατασκευάστηκε πριν από 1.500 χρόνια από τους κατοίκους του Τιουανάκο, μίας από τις σημαντικότερες πόλεις και πρωτεύουσας των Ίνκας σε υψόμετρο 3.000 μέτρων που άκμασε μεταξύ 400 και 900 μ.Χ. Η διαδρομή από τη Λα Πας έως το Τιουανάκο (αρχαιολογικό χώρο και ομώνυμο χωριό δίπλα του) είναι σχεδόν μιάμιση ώρα, αρκετά ενδιαφέρουσα και με "υποχρεωτική" στάση ενδιάμεσα (στα 12 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα) στο Ελ Άλτο και το ύψους 7 μέτρων άγαλμα του Τσε Γκεβάρα που φιλοτέχνησε από μέταλλα, κυρίως από μέρη παλιών αυτοκινήτων, ο Φέλιξ Ντουράν.

Η πόλη υπήρχε ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. και κοντά στο 1200 ερημώθηκε μυστηριωδώς. Αρκετοί κάνουν λόγο για πιθανό εμφύλιο πόλεμο. Επρόκειτο για μείζον θρησκευτικό κέντρο, όπου σήμερα φανερώνονται οι τεράστιες γνώσεις που διέθεταν τότε για την Αστρονομία. Κτίσματα από βασάλτη και αμμόλιθο βράχων αρκετών τόνων ο καθένας, που μεταφέρθηκαν από δεκάδες χιλιόμετρα απόσταση χωρίς να είναι ακριβώς γνωστό το πώς, πυραμίδες, αρδευτικά συστήματα, υψηλής ακουστικής αρχιτεκτονική και ρυμοτόμηση, καθώς και μονόλιθοι με θρησκευτικούς συμβολισμούς εξάπτουν τη φαντασία των επισκεπτών.

Η αψίδα είναι σκαλισμένη σε ένα μεγάλο κομμάτι από πέτρα. Στο κέντρο της είναι χαραγμένη μια φιγούρα, σύμφωνα με ορισμένους του όγδοου βασιλιά των Ίνκας Βιρακότσα και σύμφωνα με άλλους του Βασιλιά Ήλιου καθώς το πρόσωπό του περιβάλλουν χαραγμένες 24 γραμμές σαν ακτίνες. Μερικοί τον αποκαλούν Δακρυσμένο Θεό, καθώς φαίνονται σαν να κυλούν δάκρυα από τα μάτια του. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως πρόκειται για ηλιακό ημερολόγιο χωρισμένο σε 290 ημέρες. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και η Πύλη της Σελήνης, που πιστεύεται ότι χρησίμευε ως σεληνιακό ημερολόγιο. Και οι δύο αψίδες βρίσκονται σε χώρο που αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, ενώ δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται και το πολύ ενδιαφέρον μουσείο.

Πολύ ενδιαφέρον είναι και το Αρχαιολογικό Μουσείο, με τα 50.000 και πλέον εκθέματα, από γλυπτά και χρωματισμένα κεραμικά μέχρι αντικείμενα από πέτρα και μέταλλο, η οδός Σαγάρναγα, με τα χαρακτηριστικά τοπικά χειροτεχνήματα καθώς και με αρκετά εστιατόρια ντόπιας και ξένης κουζίνας και καφέ, και βέβαια μια βόλτα με το τελεφερίκ, που προσφέρει μια μοναδική θέα. Ιστορικό και πολιτικό ενδιαφέρον έχει και το προεδρικό μέγαρο, το Palacio Quemado, που ονομάστηκε έτσι (Καμένο Ανάκτορο) όταν καταστράφηκε τον 19ο αιώνα στη διάρκεια επανάστασης.

Παράδοση και φολκλόρ προσφέρει και το Mercado de las Brujas (Αγορά των Μαγισσών), όπου πωλούνται βότανα, γούρια, φυλαχτά, σκόνες για ξόρκια και δίνουν τις συμβουλές τους οι πρακτικοί γιατροί.

Ένα απόκοσμο θέαμα μπορεί να αντικρίσει ο επισκέπτης έξω από τη Λα Πας, στο σεληνιακό τοπίο της Βάγιε Ντε Λα Λούνα, της Κοιλάδας του Φεγγαριού. Φαράγγια, σταλαγμίτες και κάκτοι συνθέτουν ένα άγριο και πάντως ασυνήθιστο τοπίο. Δεσπόζει ο λεγόμενος «μονόλιθος» ή αλλιώς «el sombrero de la dama» («το καπέλο της κυρίας»).

Μια γραφική παραλίμνια πόλη κοντά στη Λα Πας είναι η Κοπακαμπάνα, σε μια χερσόνησο μεταξύ της Τιτικάκα και των περουβιανοβολιβιανών συνόρων. Είναι σημείο τράνζιτ μεταξύ των δύο χωρών και ορμητήριο για την Ίσλα Ντε Σολ, πατρίδα του μύθου της δημιουργίας των Ίνκας. Στην κεντρική εκκλησία της πόλης, συνηθισμένο θέαμα είναι τα αυτοκίνητα που φέρνουν οι κάτοχοί τους για να τα ευλογήσει ο ιερέας.

Η Πύλη του Ήλιου στο Τιουανάκο. Τρία μέτρα ύψος, 10 τόνοι βάρος, 1.500 και πλέον χρόνια ηλικία, πλήθος ερμηνειών για τις παραστάσεις που φέρει

Οικισμοί στα 4.000 μέτρα όπως φαίνονται από την οροφή του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Φραγκίσκου

("Η Αυγή", 21.05.2017)

Πηγή: http://www.avgi.gr/article/10937/8166587/sten-ypselotere-proteuousa-tou-kosmou