Τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» - Συγκλονιστικές φωτογραφίες και ντοκουμέντα

Η εντολή για προπαρασκευή της επιχείρησης δόθηκε στις 13/12/1940 και η επίθεση κατά της Ελλάδας εκδηλώθηκε την Κυριακή 6/4/1941 στις 5:15 το πρωί, 45 λεπτά πριν από την προβλεπόμενη ώρα, σύμφωνα με τη γερμανική διακοίνωση που είχε επιδοθεί νωρίτερα στον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή από τον Γερμανό πρεσβευτή στην Αθήνα, πρίγκιπα Έρμπαχ.

Το δεύτερο «ΟΧΙ» της Ελλάδας, σήμανε το πράσινο φως για την επίθεση της 12ης Γερμανικής Στρατιάς, υπό τον στρατάρχη Βίλχελμ Λιστ, κατά των ελληνικών οχυρωμένων θέσεων δυτικά του ποταμού Αξιού, από το Μπέλλες έως την Ροδόπη.

Οι Γερμανοί διέθεσαν για την επίθεση κατά της χώρας μας 680.000 στρατιώτες, 1.200 τανκς και 700 αεροπλάνα, έναντι μόλις 70.000 Ελλήνων στρατιωτών, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μπακόπουλο, που επάνδρωναν τα οχυρά των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, τη θρυλική «Γραμμή Μεταξά». Η προβλεπόμενη δύναμη των 21 οχυρών, όπως επίσης η ποσότητα πυρομαχικών, τροφίμων κ.α., ήταν μειωμένα κατά 1/3 λόγω των αναγκών του συνεχιζόμενου πολέμου στην Αλβανία.

Κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες, οι λιγοστοί Έλληνες υπερασπιστές κατάφεραν να αμυνθούν σθεναρά στις αλλεπάλληλες επιθέσεις των υπέρτερων γερμανικών δυνάμεων. Κάποια καταλήφθηκαν μετά από άνισο αγώνα, ακόμη και σώμα με σώμα, και άλλα κατάφεραν να αποκρούσουν με επιτυχία τις επιθέσεις, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους εισβολείς. Το κινηματογραφικό ντοκουμέντο, από την επίθεση στην «Γραμμή Μεταξά», από τα ιταλικά Επίκαιρα της εποχής, είναι ενδεικτικό του μένους που επέδειξαν οι Γερμανοί εισβολείς για να την αλώσουν.

Ο αγώνας κάμφθηκε μόνο όταν οι τεθωρακισμένες γερμανικές μεραρχίες, μετά την αστραπιαία κατάρρευση του νότιου Γιουγκοσλαβικού μετώπου, εισέβαλαν στα Σκόπια και από την κοιλάδα του Αξιού πέρασαν τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα στις 8/4/1941, παρακάμπτοντας ουσιαστικά τη «Γραμμή Μεταξά». Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας τα γερμανικά στρατεύματα μπήκαν στη Θεσσαλονίκη και κατέλαβαν την πόλη.

Η «Μάχη των Οχυρών», όπως έγινε γνωστή, διήρκησε από τις 6 έως τις 10 Απριλίου 1941 και έληξε με τη νίκη των Γερμανών, που όμως δεν κατάφεραν να καταλάβουν τα περισσότερα από τα 21 οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» και τις κύριες διαβάσεις προς την ενδοχώρα. Τα Στενά του Ρούπελ στις Σέρρες και το Υψίπεδο του Κάτω Νευροκοπίου στη Δράμα.

Σημείο αναφοράς, αποτελεί το θρυλικό Ρούπελ. Το μεγαλύτερο από τα 21 οχυρά της «Γραμμής Μεταξά», που οι υπερασπιστές του αντιστάθηκαν γενναία στις σιδηρόφρακτες ναζιστικές ορδές. Η απάντηση του διοικητή Γεώργιου Δουράτσου στις αξιώσεις του εισβολέα : «Τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται», εξακολουθεί να συγκινεί μέχρι τις μέρες μας. Παρά το ανελέητο σφυροκόπημα του εχθρού το Ρούπελ δεν καταλήφθηκε και τελικά παραδόθηκε μετά την Συνθηκολόγηση και αφού οι Γερμανοί εισήλθαν στην Θεσσαλονίκη. Αναγνωρίζοντας τον ηρωισμό των Ελλήνων υπερασπιστών του Ρούπελ, οι Γερμανοί τους απέδωσαν τιμές και τους άφησαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Μοναδικό περιστατικό στη διάρκεια του Β’ Π.Π.
 

Κατασκευή της «Γραμμής Μεταξά»

Μετά το 1935, οι ελληνικές κυβερνήσεις και το Γ.Ε.Σ. λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο πολεμικής εμπλοκής με την γειτονική Βουλγαρία, έθεσαν σε εφαρμογή φιλόδοξο σχέδιο οχύρωσης των βόρειων συνόρων της χώρας. Η διάθεση κονδυλίων έδωσε το «πράσινο φως» ώστε να ξεκινήσουν οι προπαρασκευαστικές ενέργειες - ολοκλήρωση των αναγνωρίσεων και καθορισμός περιοχών κατασκευής των έργων σε δυσπρόσιτα σημεία των ελληνοβουλγαρικών συνόρων- με αποτέλεσμα το 1936 να ξεκινήσουν με πλήρη μυστικότητα οι εργασίες κατασκευής της λεγόμενης «Γραμμής Μεταξά» από τις Σέρρες έως την Κομοτηνή. Συγκεκριμένα τα 21 οχυρά είναι : Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη, Κέλκαγια, Αρπαλούκι, Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη (Σέρρες) Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλι, Λίσσε, Πυραμιδοειδές, Καστίλλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα (Δράμα), Εχίνος (Ξάνθη) και Νυμφαία (Ροδόπη).

Ήταν ένα έργο τιτάνιο, τεράστιας εθνικής σημασίας και ασύλληπτου κόστους (1,5 δισ. δραχμές του 1936). Δεν είναι τυχαίο πως χαρακτηρίστηκε το μεγαλύτερο τεχνικό έργο στην Ελλάδα, κατά τον 20ο αιώνα. Κάθε οχυρό αποτελούσε ένα δαιδαλώδες και αθέατο συγκρότημα, με υπόγεια καταφύγια και στοές που κατέληγαν σε πολυβολεία, πυροβολεία, παρατηρητήρια κ.α., ενώ γύρω από αυτό υπήρχαν συρματοπλέγματα, αντιαρματικά εμπόδια, τάφροι καθώς και κτίρια στρατωνισμού. Το συνολικό μήκος υπόγειων στοών και καταφυγίων που διανοίχτηκαν αγγίζουν τα 40 χλμ.

Στις 28/10/1940 η έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου βρήκε όλα σχεδόν τα έργα ολοκληρωμένα. Τα 21 οχυρά συγκροτήματα, από το Μπέλλες έως την Ροδόπη, κατασκευάστηκαν αποκλειστικά για την αντιμετώπιση πιθανής εισβολής από την Βουλγαρία και κανείς τότε δεν φανταζόταν πως θα χρησιμοποιούνταν τελικά για να αποτρέψει την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμης της εποχής, τη ναζιστική Γερμανία, να εισβάλλει στην Ελλάδα.

Κατά τον Β’ Π.Π. τα οχυρά της «Γραμμής Μεταξά» κέρδισαν επάξια τον θαυμασμό συμμάχων και αντιπάλων. Σήμερα -τα περισσότερα- στέκουν εγκαταλελειμμένα και λεηλατημένα, σιωπηλοί μάρτυρες μιας σελίδας ηρωισμού και αυτοθυσίας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Οι φωτογραφίες του Σερραίου φωτογράφου Άνθιμου Γεωργιάδη, μαρτυρούν τη σημερινή εγκατάλειψη.


 

 
Η θέα στην πεδιάδα του Αχλαδοχωρίου στις Σέρρες, όπως φαίνεται από τη θυρίδα του παρατηρητηρίου του οχυρού Κάλη.